Những người "giữ yên lòng người"
Tại khu phố Tân Phú 1, phường Tân Đông Hiệp (TPHCM) người dân đã quen thuộc với hình ảnh ông Lại Viết Văn - Tổ trưởng tổ hòa giải, cần mẫn với công việc “giữ yên lòng người” nơi xóm nhỏ đông dân nhập cư. Sau nhiều năm trong quân ngũ, ông chọn cho mình một “mặt trận mới” – nơi không có tiếng súng, nhưng luôn có những cuộc “đấu tranh” để giải tỏa căng thẳng, gìn giữ sự hài hòa trong cộng đồng.
Tổ hòa giải khu phố Tân Phú 1 có 9 thành viên – là đại diện các đoàn thể địa phương: Mặt trận, đoàn thanh niên, chi hội phụ nữ, người cao tuổi, chi hội Chữ thập đỏ. Mỗi năm, tổ tiếp nhận gần chục vụ việc, từ mâu thuẫn gia đình, tranh chấp ranh giới, tiếng ồn sinh hoạt, đến bạo lực gia đình. “Hòa giải không có giờ hành chính. Người ta đi làm cả ngày, tối mới có thể mời họ đến ngồi lại với nhau”, ông Văn chia sẻ.
Dù là chuyện lớn hay nhỏ, quy trình đều bắt đầu bằng việc lắng nghe, không chỉ để phân xử đúng sai, mà còn để nối lại những sợi dây đứt gãy. “Hòa giải không chỉ bằng luật, mà còn bằng tình”, ông Văn nói. Có những vụ tưởng như đã xong, nhưng vì chưa thống nhất nội bộ gia đình, lại phải quay lại hòa giải thêm lần nữa. “Còn người cần mình, thì mình còn làm”, ông cười hiền.
Với hơn 12.000 dân, phần lớn là người nhập cư, khu phố Tân Phú 1 thường xuyên phát sinh mâu thuẫn do khác biệt phong tục, tập quán. Ông xem mỗi lần hòa giải thành công là một niềm vui nhỏ, vì sau đó, người ta lại chào nhau, lại cười với nhau như chưa từng cãi vã. Với ông, hòa giải không chỉ là công việc, mà là cách gìn giữ sự yên bình và niềm tin trong cộng đồng, nơi mọi xung đột đều được hóa giải bằng sự tử tế.
“Chìa khóa mềm” trong quản lý xã hội
Tại phường Hòa Bình (TPHCM), tổ hòa giải cơ sở được xem như “chìa khóa mềm” để giữ gìn trật tự xã hội ở địa bàn dân cư. Phó Chủ tịch UBND phường Hoàng Kim Chi cho biết, địa phương có 25 tổ hòa giải với 125 hòa giải viên. Đây không chỉ là lực lượng giải quyết mâu thuẫn tại chỗ, mà còn là cầu nối chuyển tải chủ trương, chính sách đến với người dân một cách gần gũi, dễ hiểu.
Phó Chủ tịch UBND phường Hoàng Kim Chi chia sẻ, sau khi kiện toàn bộ máy, việc đầu tiên địa phương làm là rà soát lại toàn bộ đội ngũ hòa giải viên cũ, ai còn tâm huyết, còn muốn gắn bó thì tiếp tục, ai đã lớn tuổi hoặc không còn điều kiện tham gia thì phường vận động, tìm nhân tố mới từ chính những người có uy tín trong khu phố, người từng làm công tác đoàn thể, người được dân tin, dân quý.
Không dừng ở đó, mô hình “bình dân học vụ số” được triển khai, trang bị kỹ năng công nghệ cho hòa giải viên, giúp họ tra cứu văn bản pháp luật, tiếp cận tình huống giả định, nâng cao kỹ năng xử lý tình huống trên nền tảng số.
“Có những vụ việc cán bộ nói cũng không ăn thua, nhưng chỉ cần một người có uy tín trong khu phố đến trò chuyện, lại giải quyết êm xuôi”, bà Chi cho hay. Việc ra mắt tổ hòa giải không chỉ là hình thức, mà là cách để người dân biết “mình cần tìm ai khi có chuyện”. Các khu phố thậm chí đưa thông tin tổ hòa giải lên nền tảng số, để người dân dễ tra cứu, dễ tiếp cận.
Theo lãnh đạo địa phương, muốn hòa giải hiệu quả chính quyền phải thực sự coi tổ hòa giải là một phần thiết yếu trong công tác quản lý xã hội. Khi mâu thuẫn được hóa giải từ đầu, sẽ không còn diễn biến phức tạp, không để hình thành “điểm nóng” – và trên hết, giữ được tình cảm cộng đồng.
Mục tiêu nâng cao chất lượng, không chỉ là số lượng
Năm 2024, UBND TPHCM đã ban hành kế hoạch triển khai Đề án 315 của Chính phủ về “Nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở giai đoạn 2024–2030”. Theo đó, thành phố phấn đấu đến năm 2030, tỷ lệ hòa giải thành đạt từ 85% trở lên; trong đó các xã, phường làm điểm đạt trên 90%. Mỗi địa phương phải xây dựng ít nhất 2–4 đơn vị điển hình về công tác hòa giải.
Sở Tư pháp TPHCM là đơn vị chủ trì tham mưu, tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật và kỹ năng hòa giải cho đội ngũ hòa giải viên, thành viên tổ tư vấn cộng đồng, cán bộ hội phụ nữ cơ sở. Các nội dung đào tạo bám sát yêu cầu thực tiễn, tập trung nâng cao khả năng giải quyết mâu thuẫn ngay từ cơ sở.
