Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Văn Lưu (1917-2003) quê Nam Định, nay là tỉnh Ninh Bình. Trước khi ghi tên mình với danh xưng “Người khắc ghi lịch sử văn nghệ kháng chiến”, vào năm 1942, ông cùng các nhiếp ảnh gia Vũ Năng An, Nguyễn Hồng Nghi mở triển lãm ảnh chuyên về phong cảnh và chân dung tại hiệu ảnh của mình ở Hà Nội. Một dấu ấn làm nên tên tuổi của Trần Văn Lưu là bức chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh mà hiệu ảnh của ông đã chụp sau ngày Quốc khánh 2-9-1945, đã được chọn làm ảnh chân dung chính thức của Hồ Chủ tịch để công bố với quốc dân đồng bào. Bức ảnh ấy đã được lưu hành trong suốt những năm tháng kháng chiến, được Người dùng để tặng bạn bè quốc tế và những người có công.
Tháng 7-1948, Hội Văn nghệ Việt Nam được thành lập. Ngay từ buổi đầu thành lập, Hội đã quy tụ được những văn nghệ sĩ hàng đầu của đất nước như Tố Hữu, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Huy Tưởng, Nguyên Hồng, Tô Hoài, Nam Cao, Nguyễn Tuân, Ngô Tất Tố, Xuân Diệu, Thế Lữ, Nguyễn Xuân Khoát, Văn Cao… Không chỉ để lại cho đời nhiều tác phẩm giá trị đến tận bây giờ, mà thời điểm ấy, Hội Văn nghệ Việt Nam đã trở thành một mảnh ghép quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Pháp của dân tộc. Các tư liệu về sự kiện liên quan đến Hội hiện không còn nhiều, nhất là tư liệu ảnh. Bởi vậy, tập sách ảnh Văn nghệ và kháng chiến của nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Văn Lưu có thể xem là di sản quý giá không chỉ trong lĩnh vực nhiếp ảnh mà cả lĩnh vực văn học nghệ thuật nói chung. Cuốn sách hội tụ những tác phẩm ảnh nghệ thuật và tư liệu quan trọng của ông về các gương mặt văn nghệ sĩ kháng chiến cũng như đời sống văn nghệ trong những năm kháng chiến chống Pháp.
Từ lâu, không ít bức ảnh trong di sản của nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Văn Lưu đã xuất hiện trên các trang sách báo, như: bức ảnh 7 văn nghệ sĩ chụp trước trụ sở Hội Văn nghệ ở xóm Chòi (Thái Nguyên); các văn nghệ sĩ chia tay nhau lên đường ra mặt trận hay bức ảnh kịch sĩ Thế Lữ hóa trang trước khi vào vai diễn; nhạc sĩ Văn Cao với cây đàn ghi-ta; nhà văn Nguyễn Tuân ngậm tẩu thuốc... Những bức ảnh đã được lan truyền rộng rãi nhưng vì nhiều lý do, không phải ai cũng biết đó là ảnh của ông. Giờ đây, tập sách ảnh Văn nghệ và kháng chiến đã phần nào giúp thế hệ sau hiểu hơn về cuộc đời và sự nghiệp của nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Văn Lưu.
Tập sách ảnh khép lại với phụ lục gồm những tư liệu về Trần Văn Lưu sau hòa bình lập lại, nhằm giúp bạn đọc hiểu thêm về một nghệ sĩ nhiếp ảnh có nhiều đóng góp trong lịch sử. Ngoài ra, còn có một số ảnh chân dung của người con trai Trần Chính Nghĩa chụp các văn nghệ sĩ về sau này như họa sĩ Bùi Xuân Phái, nhạc sĩ Văn Cao, nhà văn Nguyễn Tuân, nhà thơ Vũ Đình Liên, nhà văn Phùng Quán… Đây giống như một sự tiếp bước của thế hệ sau với niềm đam mê chung từ nhiếp ảnh.
