Kinh doanh thực phẩm an toàn: Người mua, kẻ bán đều lo

19/07/2016 08:32

Tại thời điểm này, đi đến đâu chúng tôi cũng bắt gặp người ta hỏi nhau: “Mua thịt, cá, rau ở đâu cho sạch? Mua lúc nào thì còn hàng? Sản phẩm đó có nguồn gốc từ đâu?...”. Nói cách khác, bán và mua các loại thực phẩm an toàn (TPAT) đang được người tiêu dùng và doanh nghiệp (DN) cung ứng đặc biệt quan tâm.

Kinh doanh thực phẩm an toàn: Người mua, kẻ bán đều lo

Mua rau củ VietGAP tại quận 1, TPHCM. Ảnh: Cao Thăng

Vào cuộc mạnh mẽ

Vào tháng 12-2015, Sở Công thương TPHCM đã công bố hệ thống các điểm bán hàng thực phẩm được công nhận Chuỗi TPAT đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP, HACCP. Đây là kết quả của quá trình TPHCM quyết tâm, kiên trì triển khai “Đề án xây dựng mô hình thí điểm quản lý thực phẩm theo chuỗi an toàn vệ sinh thực phẩm tại TPHCM giai đoạn 2013-2015”. Theo đó, có 5 đơn vị đăng ký thực hiện phân phối sản phẩm VietGAP, GlobalGAP, HACCP trên địa bàn TP, với tổng số 246 điểm bán. Nhóm các mặt hàng được đưa vào chuỗi chủ yếu vẫn là rau củ quả, thịt gia súc, thịt gia cầm và trứng gia cầm đã được cấp giấy chứng nhận đạt chuẩn VietGAP. Ngay sau đó, Sở Công thương tiếp tục công bố đợt 2 các điểm bán đạt chuẩn TPAT. Tính đến nay, trên địa bàn TP có hơn 50 DN tham gia Chuỗi TPAT, với tổng số 308 điểm bán. Ngoài ra, những mặt hàng được cấp chứng nhận Chuỗi TPAT đang kinh doanh phổ biến tại các trung tâm thương mại, hệ thống siêu thị, cửa hàng thực phẩm, chợ truyền thống là rau củ quả của các HTX Phước An, Phú Lộc, Thảo Nguyên, Anh Đào; thịt gia súc của Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn, Công ty An Hạ; thịt gia cầm của Công ty Phạm Tôn; trứng gia cầm của công ty Ba Huân, Adeco, Vĩnh Thành Đạt…

Không chỉ các DN tham gia mạnh mẽ vào việc cung ứng, phân phối các loại TPAT, mà người tiêu dùng TP cũng hưởng ứng mạnh mẽ. Chị Nguyễn Thu Hiền, nhân viên kế toán, cư ngụ tại chung cư Mỹ Đức (quận Bình Thạnh), cho biết: “Từ ngày TP công bố các điểm bán TPAT, gia đình tôi thống nhất sẽ chỉ sử dụng thực phẩm từ hệ thống này. Khoản tiền ăn hàng ngày có thể tăng một chút, nhưng lại yên tâm hơn về chất lượng”. Bên cạnh các điểm bán được công nhận, trên thị trường cũng đã xuất hiện khá nhiều cách kinh doanh các loại thực phẩm được cho là an toàn. chỉ cần gõ vào cụm từ “thực phẩm an toàn online”, lập tức có hàng trăm địa chỉ giới thiệu hàng hóa hiện ra. Đó là chưa kể việc bán các loại thực phẩm được quảng bá là tự trồng, tự làm qua facebook, viber… cũng trở nên phổ biến và được khá nhiều người tiêu dùng hưởng ứng. Chị Thu Thảo (ngụ tại phường Thảo Điền, quận 2) đã trở thành “thủ lĩnh” của nhóm những người bạn chuyên đi săn các loại TPAT cho hay, sau khi kết nối thành công với một số hộ gia đình ở Bình Phước để có nguồn thực phẩm sạch như thịt heo, gà, vịt và rau sạch, mới đây chị Thảo lại gầy dựng nhóm chuyên làm đậu hũ để cung ứng theo đơn đặt hàng.

Nhưng lo vẫn lo




	Ở góc độ người tiêu dùng, anh Đ.T.Anh, làm việc tại một tòa soạn báo, lại băn khoăn: “Giám đốc của một siêu thị từng nói rằng hiện có khoảng 90% lượng rau củ quả đang bán là hàng VietGAP, 10% còn lại sản phẩm an toàn. Tuy nhiên, ở quầy hàng nào tôi cũng thấy treo bảng VietGAP nên rất khó phân biệt giữa 2 loại rau nói trên. Trong bối cảnh thị trường còn hỗn độn thì việc trông chờ vào uy tín của các DN đăng ký điểm bán, tự chịu trách nhiệm sẽ rất khó cho người tiêu dùng”. Chị Hà Thu, đang làm việc tại một cơ quan nhà nước, cũng đặt vấn đề: Cả gia đình chị đặt nhiều niềm tin vào một hệ thống siêu thị, nhưng vẫn không tránh khỏi việc mua phải rau hư, thịt thối. Dù đã chuyển sang mua hàng tại một siêu thị có yếu tố nuớc ngoài nhưng chị Hà Thu vẫn không hết lo.

Ông Văn Đức Mười, Tổng Giám đốc Công ty Vissan, đơn vị chủ lực cung ứng thịt heo VietGAP, cũng cho hay sau hơn 6 tháng thực hiện các điểm bán TPAT, sản lượng heo bán ra chỉ tăng khoảng 5% so với cùng kỳ năm 2015. Mức tăng này không nhiều nhưng cái được là khi Vissan chính thức công bố việc tham gia chuỗi đã tác động mạnh mẽ đến các hộ chăn nuôi cũng như các địa phương đang tham gia cung ứng nguồn heo nguyên liệu cho Vissan. Theo đó, thương hiệu, uy tín của công ty cũng được nâng lên.

Tuy vậy, điều khiến ông Mười lo lắng, việc phát triển các điểm bán TPAT trong thời gian qua là do các DN tự đăng ký, tự chịu trách nhiệm trước người tiêu dùng. Nếu DN tham gia không kiểm soát tốt nguồn nguyên liệu đầu vào sẽ để lọt những lô hàng không đạt chất lượng, ảnh hưởng không tốt đến các điểm bán chung trong chuỗi. Đó là chưa kể tình trạng các lò giết mổ lậu trên thị trường vẫn hoạt động, gây cạnh tranh không sòng phẳng về giá trong lưu thông. Theo phân tích của ông Mười, hiện Vissan đã và đang áp dụng chặt chẽ quy trình kiểm tra và giết mổ, ngay cả cách trả tiền cho đối tác cũng dựa theo cách cân đo heo hơi theo tỷ lệ nạc, mỡ nhằm tránh thiệt hại cho người chăn nuôi. Nhưng khi đưa sản phẩm vào tiêu thụ lại không cho phép giá bán chênh lệch quá cao so với giá thịt chung trên thị trường. Chính điều này đã làm cho mảng thực phẩm tươi sống gần như không có lãi.

Tương tự, ông Nguyễn Lam Sơn, Giám đốc Công ty TNHH Thảo Nguyên, chuyên cung cấp các loại rau VietGAP, phản ánh ngay sau khi TPHCM công bố chuỗi các điểm bán TPAT, công ty cũng đã chuẩn bị các phương án tăng sản lượng gieo trồng vì hy vọng mức cầu sẽ tăng nhưng kết quả không mấy khả quan. Công ty đã kiên trì chào hàng các loại rau VietGAP tại nhiều chợ loại 1 của TP nhưng đến nay vẫn chưa thiết lập được các đầu mối tiêu thụ. Hầu hết các tiểu thương không quan tâm đến DN bán rau sạch hay không sạch, điều họ cần là giá rau phải thật rẻ! “Sở Công thương thì mong muốn phát triển sản xuất và phân phối theo chuỗi, nhưng khi gặp tiểu thương thì lại xung đột về lợi nhuận của họ nên chưa tìm được tiếng nói chung. Cứ với đà này thì rau VietGAP rất khó có thêm đất để phát triển”, ông Sơn nói.

Mua rau củ Vietgap tại siêu thị Coomart Cống Quỳnh. Ảnh: Cao Thăng

Chủ trương thúc đẩy cung cấp nguồn hàng đạt chứng nhận VietGAP của UBND TPHCM nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của các sở, ngành, DN, đặc biệt là người tiêu dùng TP. Vấn đề đặt ra hiện nay là làm thế nào để quản lý tốt nguồn hàng, tránh tình trạng “treo đầu dê, bán thịt chó” tại các điểm bán? Câu hỏi này cần đặt lên bàn của các DN và các cơ quan chức năng.

HẢI HÀ

Cung cấp thông tin sản phẩm cho người tiêu dùng

Tác hại từ việc sử dụng phải thực phẩm không an toàn là rất nghiêm trọng, nhưng thực tế cho thấy, nước ta hiện đang đối mặt với những hạn chế trong kiểm soát nông sản thực phẩm, như dư lượng chất bảo vệ thực vật trong rau củ, kháng sinh, chất kích thích tăng trưởng, hormon trong sản phẩm động vật, thủy sản, sử dụng chất cấm trong thức ăn chăn nuôi; nạn vận chuyển sản phẩm động vật bẩn, trái phép vào các thành phố lớn; việc kiểm soát giết mổ gia súc, gia cầm tại các cơ sở giết mổ gia súc tập trung hiện mới đạt 15%, riêng các tỉnh phía Bắc chỉ đạt 2,5%, kiểm tra thú y đối với giết mổ gia cầm chỉ đạt 27%...

Trước thực trạng trên, TPHCM đã và đang triển khai quyết liệt mô hình quản lý thực phẩm theo Chuỗi thực phẩm an toàn (TPAT). Đây là nền tảng để TP từng bước hướng tới một đô thị văn minh, hiện đại. Trên thực tế, sau nhiều năm triển khai, nhiều nhận định cho rằng, để thực hiện thành công đề án là rất nan giải, bởi hoạt động sản xuất, chăn nuôi, giết mổ tại nước ta chủ yếu là nhỏ lẻ, không tập trung. Để đáp ứng các điều kiện tham gia chuỗi doanh nghiệp phải có quá trình sản xuất, kinh doanh chú trọng đến chất lượng, khả năng truy xuất nguồn gốc. Mặt khác, do nhu cầu tiêu dùng thực phẩm tại TPHCM quá lớn, trong khi sản xuất của TP mới chỉ đáp ứng khoảng 20% nhu cầu, số còn lại được cung ứng từ các tỉnh, thành khác, nên còn nhiều cản ngại trong việc thực hiện đề án. Xây dựng và phát triển Chuỗi TPAT cần một lộ trình phù hợp trên một hệ thống quản lý đủ mạnh, có hiệu lực sẽ tạo sự tác động rõ rệt và toàn diện hơn về an toàn thực phẩm.

TPHCM đã xác định sẽ chọn từng mặt hàng để xây dựng chuỗi nhằm kiểm soát tốt nhất từ khâu nuôi trồng đến giết mổ, đưa ra thị trường tiêu thụ, trong đó mặt hàng thịt heo đã được chọn để triển khai thí điểm. Mặt khác, TP tăng cường tuyên truyền cho đề án, có chính sách hỗ trợ cho DN như quảng bá hình ảnh DN và sản phẩm trên các báo, đài, website để người tiêu dùng chọn lựa; cấp giấy chứng nhận sản xuất theo chuỗi miễn phí cho DN, đồng thời tiến hành tổ chức các chương trình kết nối cho các DN được chứng nhận đưa hàng hóa vào các hệ thống phân phối,…

Với quyết tâm xây dựng Chuỗi TPAT, UBND TPHCM đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các sở, ngành chức năng trong việc tiến hành xây dựng chuỗi các cửa hàng cung cấp TPAT ở nhiều quận, huyện tại TP, đồng thời, gắn nhãn mác “thực phẩm an toàn” cho các sản phẩm nằm trong chuỗi. Trước mắt, Sở Công thương đang tiếp tục vận động, khuyến khích các DN, các chợ truyền thống, các hệ thống siêu thị bố trí quầy kệ riêng để bày bán các loại rau đạt chuẩn VietGAP, giúp người dân dễ nhận biết và có sự so sánh về chất lượng sản phẩm. Ngoài ra, TP cũng tăng cường các hoạt động tuyên truyền trên các phương tiện thông tin để người dân biết, hiểu thế nào là thực phẩm nằm trong Chuỗi TPAT.

Nhiều ý kiến cũng cho rằng, để thành công, điều quan trọng là phải tăng cường thực hiện các chương trình kết nối giữa các tỉnh, thành, vùng, miền với TPHCM. Vì lẽ, TPHCM tiêu dùng hàng hóa phải phụ thuộc quá nhiều vào các vùng nguyên liệu, ngược lại các địa phương sản xuất chủ yếu để cung ứng hàng hóa cho TP. Theo đó, rất cần sự vào cuộc mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội mới có thể phát triển tốt chuỗi cung ứng TPAT. Làm được điều này, cũng đồng nghĩa TPHCM từng bước thanh trừ thực phẩm kém chất lượng, không rõ nguồn gốc ra khỏi bữa ăn hàng ngày của người dân.

THÚY HẢI