Lịch sử thuyền chiến Việt Nam từ "Thần long kích thủy"

Từ những buổi sớm nhất của công cuộc dựng nước và giữ nước, ta đã thấy bóng hình của thủy chiến và chiến thuyền. Nước ta có đường bờ biển rất dài, với hệ thống sông ngòi chằng chịt. Kiểm soát được hay không những đường giao thông trên nước đó có thể mang tính quyết định sống còn cho mọi cuộc chiến. Thực tế là trong lịch sử đấu tranh chống giặc ngoại xâm, không cuộc chiến nào mà ta không thấy sự hiện diện của thủy chiến.

Năm 938, Ngô Quyền đã tuyên bố thời đại tự chủ của Việt Nam bằng một chiến thắng trên mặt nước oanh liệt trước quân Nam Hán ở sông Bạch Đằng. Dù vậy, nhà vua cũng thừa nhận thủy quân triều Ngô không có lợi thế về chiến hạm bằng kẻ địch.

Trong chiến dịch chinh phạt Đại Việt lần ba năm 1287-1288, quân Nguyên đã tổ chức một hạm đội đông đảo gồm 500 thuyền chất lượng cao. Khi chiến dịch thất bại, quân Nguyên đã cho hạm đội này tháo lui theo đường sông Bạch Đằng ra biển. Hưng Đạo Đại vương đã dày công bài bố một trận phục kích lịch sử nhằm tiêu diệt mầm họa một lần và mãi mãi.

Đến thời Tây Sơn và nhà Nguyễn trong suốt hơn 30 năm, hai phe chủ yếu dùng thủy quân để cơ động dọc đất nước. Hầu hết các chiến dịch, như Tây Sơn chiếm Phú Xuân, đánh ra Bắc Hà, vào Gia Định, hay chúa Nguyễn đánh ra Bắc, đều không thể thiếu thuyền chiến. Bởi thế, nếu không hiểu rõ về cách thức người xưa đã chiến đấu trên mặt nước ra sao, chúng ta ngày nay sẽ khó mường tượng được những chiến công của cha ông vĩ đại và gian khổ nhường nào.

Cuốn sách Thần long kích thủy của nhóm tác giả tác giả Đông Nguyễn và Kaovjets Ngujens giới thiệu về sự phát triển, cấu trúc, kỹ thuật chế tạo và chiến thuật thủy chiến của các loại thuyền chiến trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc.

Sách được chia thành 5 chương, trong đó đi sâu vào khái quát lược sử thuyền chiến Việt Nam qua các thời kỳ Tiền Lê, Lý, Trần - Hồ, Hậu Lê, nhà Tây Sơn và nhà Nguyễn; những khía cạnh kỹ thuật của thuyền chiến Việt Nam như hình dáng thân thuyền, bộ khung thuyền, bộ phận thủy động học…; chiến thuật và công cụ thủy chiến; các loại thuyền chiến điển hình tại nước ta như mông đồng, chu kiều, lâu thuyền, ngự bạc…

Ấn phẩm Thần long kích thủy có nhiều tranh minh họa từ chi tiết đến toàn cảnh do Kaovjets Ngujens vẽ cùng các ảnh chụp mô hình thuyền của Đông Nguyễn tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, và các tranh/ảnh tư liệu quý giá có liên quan. Dự án kể từ khi lên ý tưởng đã nhận nhiều sự hỗ trợ, cố vấn, cung cấp tư liệu từ các nhà nghiên cứu Đỗ Thái Bình, Trần Trọng Dương, Nguyễn Việt, Lê Thị Liên, Phạm Lê Huy, Phan Thành Nam, Nguyễn Văn Hiệu.