Tạo cơ hội thu hẹp bất đồng
Ngày 7-10 cũng là ngày thứ 2 diễn ra vòng đàm phán gián tiếp đầu tiên giữa lực lượng Hamas và Israel trong khuôn khổ kế hoạch hòa bình do Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất.
Kênh Al-Qahera News cho hay, các bên đang “thảo luận về việc chuẩn bị các điều kiện cơ bản cho việc thả những người bị giam giữ và tù nhân”. Theo tờ Times of Israel, trong ngày làm việc đầu tiên, các bên chủ yếu trình bày quan điểm, đồng thời tạo điều kiện cho trung gian xác định những khác biệt còn tồn tại và cách thức thu hẹp bất đồng. Vấn đề giải giáp vũ khí và con tin hiện là hai điểm bế tắc chính trong các cuộc đàm phán.
Các nhà trung gian Ai Cập và Qatar đang làm việc với cả hai bên để thiết lập “một cơ chế” cho việc thả các con tin bị giam giữ ở Dải Gaza để đổi lấy người Palestine bị giam giữ trong các nhà tù của Israel. Theo nguồn tin Palestine, cuộc trao đổi con tin - tù nhân ban đầu sẽ “cần vài ngày, tùy thuộc vào điều kiện thực địa liên quan đến việc rút quân của Israel, việc ngừng bắn phá và việc đình chỉ tất cả các loại hoạt động không quân”. Một quan chức Hamas cho biết, các cuộc đàm phán nhằm “xác định ngày ngừng bắn tạm thời”, cũng như tạo điều kiện cho giai đoạn đầu của kế hoạch, trong đó 47 con tin bị giam giữ tại Dải Gaza sẽ được thả để đổi lấy hàng trăm người Palestine bị giam giữ.
Không quá lạc quan
Việc Israel và Hamas đàm phán gián tiếp tại Ai Cập trong khuôn khổ “kế hoạch hòa bình 20 điểm” của Tổng thống Mỹ đề xuất được coi là tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, giới quan sát cũng không quá lạc quan về khả năng đạt được thỏa thuận. Hamas chỉ chấp thuận 6/20 điểm, bác bỏ yêu cầu giải giáp hoàn toàn và quyền duy trì kiểm soát an ninh của Israel, đồng thời phản đối việc cơ quan kỹ trị quốc tế không do người Palestine lãnh đạo.
Các nước Arab như Ai Cập, Jordan, Saudi Arabia cảnh báo kế hoạch hòa bình trên sẽ chia cắt Bờ Tây và Dải Gaza, làm suy yếu tiến trình thống nhất dân tộc Palestine. Chính quyền Palestine tại Ramallah, Liên đoàn Arab (AL) và Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC) chỉ trích kế hoạch bỏ qua 3 trụ cột cốt lõi: đường biên giới 1967, quyền hồi hương của người tị nạn và thủ đô Đông Jerusalem.
Theo Viện Brookings (Mỹ), kế hoạch có thể giúp đạt một thỏa thuận ngừng bắn và trao đổi con tin, song về trung hạn và dài hạn, triển vọng hòa bình rất ảm đạm. Những vấn đề cốt lõi như giải giáp Hamas, quản trị Dải Gaza, kiểm soát biên giới và vị thế Jerusalem vẫn là “vùng cấm” đối với cả hai bên. Hơn nữa, kế hoạch này chứa những điều khoản được dư luận nhận định là có lợi cho Israel hơn hẳn Hamas. Nhiều chuyên gia chính trị cho rằng dù có những nỗ lực đàm phán, nhưng các thỏa thuận ngừng bắn trước đây đều nhanh chóng sụp đổ do thiếu cơ chế giám sát chung và sự bất đồng sâu sắc giữa các bên về tương lai của Dải Gaza…
Dự đoán của các chuyên gia Trung tâm Nghiên cứu chính trị và chiến lược Al-Ahram (Ai Cập) nghiêng về khả năng hình thành một mô hình “hòa bình từng phần”, trong đó Israel giảm can thiệp quân sự; Dải Gaza được tái thiết bằng nguồn viện trợ quốc tế. Tuy nhiên, giải pháp chính trị lâu dài vẫn chưa rõ ràng. Kế hoạch hòa bình mới của Mỹ, dù có thể giúp hạ nhiệt chiến sự, nhưng khó có khả năng trở thành nền tảng cho giải pháp lâu dài.
