Mở ra thời cơ mới
Nằm cách đất liền hơn 100km (56 hải lý), diện tích khoảng 18km2, dân số trên 30.000 người, với vị trí địa lý chiến lược, đảo từ lâu đã giữ vai trò “hậu cứ vững chắc” bảo vệ chủ quyền Tổ quốc và an ninh hàng hải. Đặc khu này còn sở hữu tiềm năng lớn về khai thác hải sản xa bờ, phát triển điện gió, điện mặt trời và du lịch biển đảo. Sau khi Phú Quý chính thức vận hành mô hình chính quyền đặc khu, trên cơ sở sắp xếp 3 xã Tam Thanh, Ngũ Phụng, Long Hải trực thuộc tỉnh Lâm Đồng mới, mở ra nhiều vận hội lớn chưa từng có cho vùng đất này.
Theo UBND đặc khu Phú Quý, toàn đảo hiện có hơn 1.700 tàu cá, gần 600 tàu công suất lớn, sản lượng thủy sản đạt hơn 36.000 tấn mỗi năm; Phú Quý cũng đang sở hữu đội tàu hậu cần lớn nhất cả nước.
Từ năm 2017, Phú Quý được cung cấp điện 24/24 giờ, tạo tiền đề để đảo phát triển toàn diện về mọi mặt. Ngoài ra, được sự quan tâm của Nhà nước, đến nay, nước sạch, viễn thông, trường học, trạm y tế đều đã vươn khắp đảo. Những năm gần đây, nhờ hạ tầng phát triển, tài nguyên du lịch phong phú, Phú Quý thu hút một lượng lớn khách du lịch. Chỉ tính riêng năm 2024, đảo đón hơn 400.000 lượt khách; hệ thống khách sạn, nhà nghỉ, homestay phát triển vượt bậc với trên 200 cơ sở.
“Từ những tiềm năng sẵn có và những kết quả đã đạt được, việc Phú Quý trở thành đặc khu là một dấu mốc lịch sử, mở ra thời cơ mới để phát huy mạnh mẽ tiềm năng, thế mạnh vốn có của đảo, đặc biệt là kinh tế biển và du lịch”, ông Lê Hồng Lợi, Chủ tịch UBND đặc khu Phú Quý, khẳng định.
Luật sư Trần Đức Tín (người dân đặc khu Phú Quý), cho rằng: “Với cơ chế đặc khu, Phú Quý có thể được hưởng các ưu đãi vượt trội như giảm thuế, quy trình hành chính tinh gọn, cơ chế “một cửa”, tự chủ ngân sách và quy hoạch riêng. Đây là điều kiện thuận lợi để thu hút các nhà đầu tư vào các lĩnh vực tiềm năng như du lịch, năng lượng sạch, logistics, dịch vụ cảng biển – tạo ra cú hích mạnh mẽ cho sự phát triển bền vững của đảo”.
Nhiều người dân đặc khu nhìn nhận, việc thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp còn giúp đơn giản hóa bộ máy, giảm tầng nấc hành chính. Mô hình chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh – đặc khu) phù hợp với quy mô nhỏ như Phú Quý; đồng thời tạo điều kiện để quy hoạch tổng thể, thống nhất, không bị chia cắt bởi ranh giới hành chính 3 xã như trước đây. Ngoài ra, mô hình chính quyền đặc khu thường gắn liền với sự quan tâm đầu tư lớn từ Nhà nước. Người dân kỳ vọng cơ sở hạ tầng như điện, nước, mạng internet, giáo dục, y tế, giao thông… sẽ được nâng cấp đáng kể trong thời gian tới.
“Đặc khu có thể mở ra cơ hội việc làm, khởi nghiệp, nghiên cứu cho người trẻ, đặc biệt là những người Phú Quý xa quê. Nguồn nhân lực có chuyên môn, có tâm huyết sẽ có thêm lý do để trở về cống hiến, góp phần xây dựng quê hương”, ông Trần Đức Tín nhìn nhận.
Đưa du lịch thành kinh tế mũi nhọn
Trong giai đoạn tới, chính quyền đặc khu Phú Quý đã xác định các định hướng trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội. Đặc khu Phú Quý sẽ tập trung nguồn lực từ các cấp để phát triển kinh tế biển theo hướng hiện đại, bền vững. Trước mắt, sớm hoàn thiện hạ tầng cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão, hậu cần nghề cá gắn với bảo vệ môi trường sinh thái biển.
Chủ tịch UBND đặc khu Phú Quý Lê Hồng Lợi cho biết: “Chúng tôi xác định, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Đặc khu Phú Quý sẽ đề xuất chính sách thu hút đầu tư xây dựng hạ tầng du lịch quy mô và chất lượng cao, phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, khám phá biển đảo và văn hóa bản địa. Trọng tâm là giữ gìn bản sắc, cảnh quan tự nhiên và thân thiện với du khách”.
Ngoài ra, UBND đặc khu Phú Quý sẽ tập trung chuyển đổi số và kinh tế xanh. Tổ chức xây dựng mô hình quản trị thông minh và khuyến khích khởi nghiệp sáng tạo, năng lượng tái tạo và kinh tế số. Đối với các thiết chế văn hóa, giáo dục, y tế,… tiếp tục được quan tâm. Trong đó, tập trung bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của cư dân đảo; tiếp tục triển khai mô hình trường học thông minh, từng bước xã hội hóa giáo dục chất lượng cao, ưu tiên đào tạo nghề biển – du lịch – công nghệ thông tin phù hợp với định hướng phát triển đặc khu.
“Tiếp tục đề xuất đầu tư nâng cấp Trung tâm Y tế đặc khu Phú Quý; đồng thời ứng dụng y tế số để kết nối chuyên môn từ đất liền ra đảo. Mục tiêu là đảm bảo người dân và du khách được chăm sóc sức khỏe chất lượng, kịp thời, ngay trên đảo. Chúng tôi tin rằng, với quyết tâm chính trị cao, sự đồng thuận của nhân dân và cơ chế đặc thù dành cho đặc khu, Phú Quý sẽ chuyển mình mạnh mẽ, trở thành trung tâm phát triển biển đảo”, Chủ tịch UBND đặc khu Phú Quý khẳng định.
Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, để mô hình chính quyền đặc khu được phát huy mạnh mẽ thì cần có chính sách đãi ngộ tương xứng, thiết thực cho đảo Phú Quý. Hiện nay, Phú Quý không được xếp vào danh sách vùng khó khăn hoặc vùng bãi ngang, nên cán bộ, công chức không được hưởng phụ cấp thu hút, trong khi điều kiện sống nơi đây không hề dễ dàng, thậm chí còn khó khăn hơn về nước ngọt, đi lại, sinh hoạt…
Việc Phú Quý trở thành đặc khu là thời cơ lớn, nhưng cũng cần đi kèm các chính sách hỗ trợ cụ thể, nhất là trong thu hút nhân lực chất lượng cao ở lại đảo công tác lâu dài. Nếu không có cơ chế ưu đãi phù hợp, nguy cơ “thiếu người làm, thiếu người ở” sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả của mô hình đặc khu.
