Vừa qua, tại TPHCM diễn ra buổi trò chuyện giữa dịch giả Bùi Văn Nam Sơn, một trong những dịch giả hàng đầu của Việt Nam chuyên về mảng sách triết học, với các bạn đọc trẻ xung quanh chủ đề "Triết học bước ra đường phố". Trước đó, tại Nhà xuất bản (NXB) Trẻ dịch giả cũng đã có cuộc tọa đàm về chủ đề tương tự nhân dịp ra mắt tủ sách Triết học cho bạn trẻ.
Một số sách triết học dành cho bạn trẻ
Biến khô khan thành hấp dẫn
Trong một cuộc khảo sát về những câu hỏi được nhiều người hỏi nhất qua các công cụ tìm kiếm trực tuyến, xuất hiện những câu hỏi kiểu “vì sao chúng ta sống?”, “chúng ta sống để làm gì?”, “con người tồn tại như thế nào?”..., thậm chí, khi xem xét ở lứa tuổi 20 - 25, người ta còn nhận thấy các câu hỏi như vậy chiếm một phần quan trọng trong những mối quan tâm của người trẻ. Tất cả những câu hỏi dạng trên đã được giải đáp tương đối, lý giải phần nào trong rất nhiều công trình, tác phẩm triết học của các triết gia từ xưa đến nay.
Thế nhưng, chẳng mấy ai được đọc hay nói đúng hơn là đọc nổi những tác phẩm đó. Dịch giả Bùi Văn Nam Sơn được đào tạo chuyên môn về triết học, du học khoa Triết tại Đức và là học trò của hai nhà triết học hàng đầu thế giới còn sống hiện nay là Karl Otto Apel và Habermas. Tuy nhiên, như chính ông thừa nhận, tài liệu triết học đa phần phức tạp, khô khan và trừ trường hợp bắt buộc phải đọc để học tập, nghiên cứu thì người bình thường chẳng ai có thể đọc nổi những tác phẩm chuyên môn. Thậm chí, dù đã được giản lược bớt đi như các tác phẩm trong tủ sách Triết học kinh điển (NXB Trẻ và NXB ĐHQG TPHCM thực hiện) cũng do Bùi Văn Nam Sơn dịch và chú giải thì vẫn khó đọc với bạn đọc thông thường. Và đó cũng là nguyên nhân ông cùng NXB Trẻ cho ra mắt bộ sách Triết học cho bạn trẻ với cách thể hiện gần gũi nhất có thể: chat (tán gẫu) với các nhà triết học lớn của thế giới.
Dĩ nhiên, đa phần các nhà triết học được phỏng vấn đều đã mất như Hannah Arendt mất năm 1975 hay John Locke đã qua đời từ năm 1704. Cuộc tán gẫu ở đây là sự tưởng tượng của dịch giả, trong đó câu hỏi là sự dẫn nhập, còn câu trả lời của các triết gia thực chất là những tài liệu nguyên gốc, văn bản ghi chép của chính các triết gia. Thậm chí, các chi tiết cá nhân cũng dựa theo tài liệu hiện có.
Đây cũng là điểm giúp các tác phẩm dễ đọc hơn như trong cuốn viết về nữ triết gia Hannah Arendt dành hẳn một phần để “hỏi” về tình cảm của bà với thầy mình, triết gia Martin Heidegger và những chi tiết này cũng lấy từ các tài liệu đã công bố.
Với cách thể hiện này, bạn đọc có cảm giác thân thiết, gần gũi hơn với triết gia và các tư tưởng của họ. Nói như tác giả của bộ sách, cái khó nhất của dạy triết là tạo không khí vui vẻ trong học tập, nếu không tạo được thì triết sẽ rất khô khan, khó học còn ngược lại sẽ là môn học đầy hấp dẫn do gắn liền với những tư duy, xúc cảm của mỗi người.
Khoa học đến mọi người
Thực ra tủ sách Triết học cho bạn trẻ không phải mới lạ, trước đó cũng chính NXB Trẻ đã có bộ sách triết học dưới dạng truyện tranh dành cho lứa tuổi thiếu nhi. Và không chỉ có triết, dạng sách khoa học như trên còn bao trùm nhiều lĩnh vực như lịch sử, địa lý, vật lý, hóa học, sinh học…, tất cả những tác phẩm trên đều có điểm chung là trình bày các vấn đề khoa học một cách hài hước, dễ hiểu nhất có thể.
Thế nhưng, hầu hết các tác phẩm phổ biến kiến thức như trên hiện đều là sách dịch, nhập của nước ngoài. Sách trong nước hầu như rất ít, quanh quẩn chỉ vài cuốn, trong đó nổi bật nhất đến nay có lẽ là tác phẩm Ai và Ky ở xứ sở những con số tàng hình do nhà toán học Ngô Bảo Châu và nhà văn Nguyễn Phương Văn thực hiện. Tác phẩm được đánh giá tuyệt vời về mặt kiến thức nhưng về cách thể hiện, đặc biệt xây dựng tâm lý nhân vật chưa đạt nên thiếu hấp dẫn bạn đọc nhỏ tuổi. Tuy nhiên, việc ra mắt cuốn sách này cùng với tên tuổi một nhà toán học lớn của Việt Nam, đã trở thành chất xúc tác cho nhiều dự án khác để thực hiện những cuốn sách phổ biến kiến thức cho bạn đọc trong nước.
Tại hội sách TPHCM vừa qua, theo đánh giá chung, mảng sách khoa học dành cho thiếu nhi đang có dấu hiệu phát triển mạnh mẽ. Các bậc phụ huynh khi đắn đo lựa chọn sách cho con thường ưu tiên mảng sách kiến thức nên nhu cầu của dạng sách này đang có dấu hiệu tăng cao. Nhưng theo đánh giá của ông Nguyễn Minh Nhựt, Giám đốc NXB Trẻ, việc thực hiện dòng sách này gặp khó khăn nhất ở việc xây dựng bản thảo. Chuyển đổi các kiến thức phức tạp thành đơn giản đòi hỏi trình độ chuyên môn cao, chưa kể cần sự phối hợp với người thể hiện văn chương, họa sĩ minh họa… Vì vậy, việc thực hiện một tác phẩm đòi hỏi khá nhiều thời gian, công sức nên lượng sách phổ biến kiến thức của tác giả trong nước còn hạn chế.
TƯỜNG VY
