Chúng tôi là Công ty TNHH cổ phần VNZ (tại TPHCM). Công ty của tôi có ký kết hợp đồng mua phân bón với Công ty Marunaka (công ty thành lập và đăng ký kinh doanh theo pháp luật của Nhật Bản). Hợp đồng được ký kết tại trụ sở chính của Công ty VNZ. Chúng tôi dự định thỏa thuận trong hợp đồng chọn luật áp dụng cho hợp đồng là luật của Nhật Bản. Vậy chúng tôi phải đáp ứng những điều kiện gì để luật Nhật Bản được áp dụng cho hợp đồng và trong trường hợp không chọn luật Nhật Bản chúng tôi có thể chọn luật của một nước khác không phải là luật Việt Nam áp dụng cho hợp đồng được không? (Đại diện Công ty VNZ)
Việc xác định luật áp dụng để điều chỉnh quan hệ hợp đồng dân sự có yếu tố nước ngoài nói chung, hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế nói riêng, trước tiên sẽ căn cứ vào ý chí của các bên chủ thể hợp đồng thỏa thuận chọn luật áp dụng là luật của bất kỳ nước nào. Trong trường hợp các bên không thỏa thuận chọn luật áp dụng hoặc luật được thỏa thuận không được phép áp dụng hoặc sự thỏa thuận chọn luật áp dụng không đáp ứng các điều kiện về chọn luật thì mới áp dụng các nguyên tắc xác định luật áp dụng của quy phạm xung đột.
Như vậy, nếu các bên chủ thể đã thỏa thuận chọn luật áp dụng là pháp luật của Nhật Bản, thì khi xem xét luật áp dụng cho hợp đồng mua bán giữa Công ty VNZ và Công ty Marunaka, trước tiên sẽ căn cứ vào ý chí thỏa thuận của các bên và luật Nhật Bản sẽ được áp dụng điều chỉnh hợp đồng nếu sự thỏa thuận của các bên đáp ứng được các điều kiện về chọn luật. Để xác định tính hợp pháp của thỏa thuận chọn luật cần căn cứ vào những điều kiện về chọn luật do điều ước quốc tế hoặc pháp luật của một nước quy định.
Giữa Việt Nam và Nhật Bản chưa có Hiệp định tương trợ tư pháp về vấn đề thỏa thuận chọn luật áp dụngnên chỉ có thể căn cứ vào pháp luật Việt Nam hoặc pháp luật Nhật Bản để xác định các điều kiện này.
Theo pháp luật Việt Nam, tại đoạn 1 khoản 1 Điều 769 Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2005 quy định như sau: “Quyền và nghĩa vụ của các bên theo hợp đồng được xác định theo pháp luật của nước nơi thực hiện hợp đồng, nếu không có thỏa thuận khác”. Như vậy, có 4 điều kiện đặt ra để luật đã được các bên thỏa thuận lựa chọn là hợp pháp:
- Về phạm vi áp dụng luật được thỏa thuận lựa chọn: các bên chỉ được thỏa thuận chọn luật áp dụng cho “quyền và nghĩa vụ của các bên theo hợp đồng”. Như vậy, những vấn đề khác như hình thức của hợp đồng, năng lực chủ thể ký kết hợp đồng… phải tuân theo quy định của pháp luật Việt Nam.
- Về phạm vi pháp luật được lựa chọn: các bên được quyền thỏa thuận lựa chọn luật của bất cứ nước nào áp dụng cho hợp đồng. Như vậy, các bên có thể chọn luật Nhật Bản, luật Việt Nam hoặc pháp luật của một nước thứ ba.
- Phải thỏa mãn những trường hợp hạn chế áp dụng luật đã được các bên thỏa thuận lựa chọn: theo quy định tại đoạn 2 khoản 3 Điều 759 Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2005: “Pháp luật nước ngoài cũng được áp dụng trong trường hợp các bên có thỏa thuận trong hợp đồng, nếu sự thỏa thuận đó không trái với quy định của Bộ luật này và các văn bản pháp luật khác của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Như vậy, trong trường hợp việc áp dụng hoặc hậu quả do việc áp dụng luật Nhật Bản trái với các quy định của pháp luật Việt Nam thì luật Nhật Bản sẽ không được áp dụng.
- Phải không rơi vào những hợp đồng hạn chế việc thỏa thuận chọn luật áp dụng: theo quy định tại đoạn 2 khoản 3 Điều 759 Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2005: “Hợp đồng liên quan đến bất động sản ở Việt Nam phải tuân theo pháp luật Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Như vậy, hợp đồng giữa Công ty VNZ và Công ty Marunaka mua bán phân bón, không phải là bất động sản nên không rơi vào trường hợp này.
BÀNH QUỐC TUẤN
(Khoa Luật – ĐH Kinh tế Luật)
