Đây là nội dung có tác động lớn nhất, nhằm giải quyết tình trạng doanh nghiệp lách luật, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của hàng triệu người lao động.
Theo đó, dự thảo lần đầu tiên quy định rõ các hành vi cụ thể bị coi là trốn đóng BHXH, giúp cơ quan chức năng có cơ sở pháp lý vững chắc để xử lý. Các hành vi này bao gồm: không đăng ký đóng BHXH cho các khoản tiền lương chi trả ngoài sổ sách kế toán; sử dụng giấy tờ, tài liệu giả mạo hoặc thông tin sai lệch để được tạm dừng đóng BHXH.
Tuy nhiên, dự thảo đã phân biệt rạch ròi việc “trốn” đóng BHXH với trường hợp bất khả kháng - có lý do khách quan được cơ quan có thẩm quyền công bố, như: thiên tai lớn (bão, lũ, hỏa hoạn...) ảnh hưởng trực tiếp, nghiêm trọng đến sản xuất kinh doanh; dịch bệnh nguy hiểm được công bố, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động và tài chính của doanh nghiệp và các tình trạng khẩn cấp khác theo quy định pháp luật.
Bên cạnh đó, dự thảo cũng tạo ra cơ chế đôn đốc, xử lý chủ động và mạnh mẽ hơn đối với các doanh nghiệp chậm đóng BHXH. Giám đốc cơ quan BHXH quản lý trực tiếp có trách nhiệm rà soát và gửi văn bản yêu cầu người sử dụng lao động chậm đóng phải thực hiện nghĩa vụ trong 10 ngày đầu tháng. Văn bản này phải nêu rõ số tiền chậm đóng, số ngày chậm đóng và số tiền phạt phải nộp được tính bằng 0,03%/ngày trên số tiền chậm đóng.
Văn bản đôn đốc cũng phải cảnh báo rõ về thời hạn mà hành vi chậm đóng sẽ chuyển thành hành vi trốn đóng và các biện pháp xử lý nghiêm khắc hơn sẽ được áp dụng. Cụ thể, sau 60 ngày kể từ hạn đóng BHXH mà doanh nghiệp vẫn chưa đóng và đã được đôn đốc thì sẽ bị coi là trốn đóng.
Điểm rất đáng lưu ý khác là dự thảo chi tiết hóa toàn bộ quy trình giải quyết khiếu nại, tố cáo về BHXH, tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của cơ quan BHXH. Theo đó, khiếu nại lần đầu có thời hạn giải quyết không quá 30 ngày (hoặc 45 ngày đối với vụ việc phức tạp).
Tố cáo có thời hạn giải quyết không quá 30 ngày, có thể gia hạn đối với vụ việc phức tạp.
Trong vòng 15 ngày, quyết định giải quyết khiếu nại phải được công khai bằng một trong các hình thức: công bố tại cuộc họp, niêm yết tại trụ sở, hoặc thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng.
