Tự tin bước vào những thị trường “khó tính”
Nếu như năm 2023 chứng kiến sự suy giảm đáng kể so với năm liền trước (giảm 21,2% so với năm 2022) thì tổng vốn đầu tư ra nước ngoài cả năm 2024 đạt gần 664,8 triệu USD, tăng tới 57,7% so với năm 2023. Đây cũng là mức cao nhất trong giai đoạn 2019-2024. Các thị trường thu hút vốn đầu tư nhiều nhất của Việt Nam trong giai đoạn này bao gồm: Lào (150,3 triệu USD); Philippines (61,8 triệu USD); Indonesia (60,5 triệu USD); Đức (50,6 triệu USD) và Hoa Kỳ (31,2 triệu USD).
Tiếp tục đà tăng trưởng, trong 7 tháng đầu năm 2025, Việt Nam có 105 dự án được cấp mới giấy chứng nhận đầu tư ra nước ngoài với tổng số vốn 398,9 triệu USD, gấp 3,2 lần so với cùng kỳ năm trước; có 20 lượt dự án điều chỉnh vốn với số vốn điều chỉnh tăng 129,6 triệu USD, gấp 4,5 lần so với cùng thời điểm năm ngoái. Tính chung 7 tháng đầu năm 2025, tổng vốn đầu tư của Việt Nam ra nước ngoài, bao gồm cả vốn cấp mới và vốn điều chỉnh đạt 528,5 triệu USD, gấp 3,5 lần so với cùng kỳ năm trước.
Theo ông Vũ Văn Chung, Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính), đầu tư ra nước ngoài của DN trong nước năm 2024 và những tháng đầu năm nay tập trung vào một số lĩnh vực chính như: hoạt động chuyên môn, khoa học - công nghệ; công nghiệp chế biến chế tạo; sản xuất, phân phối điện… chứ không còn là những lĩnh vực truyền thống như nông nghiệp hay khai khoáng.
Trước đây, các DN “dám” giong buồm câu cá trên “đại dương xanh” đều là những tập đoàn nhà nước. Năm 1989, Petrovietnam (Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam) đã thành lập liên doanh khai thác dầu khí tại Liên Xô (sau này là Nga) và một số nước Đông Âu. Đây là hoạt động đầu tư trực tiếp ra nước ngoài rõ nét nhất của Việt Nam thời kỳ đầu. Khởi đầu thuận lợi, Petrovietnam tiếp tục triển khai nhiều dự án dầu khí tại Nga, Algeria, Venezuela, Peru, Malaysia… Các dự án này đã đem lại doanh thu lớn cho tập đoàn, nhiều năm liền đóng góp hàng tỷ USD cho ngân sách nhà nước.
Từ đó đến nay, danh sách các công ty đầu tư nước ngoài đã dài hơn rất nhiều, trong đó có nhiều tập đoàn tư nhân, công ty cổ phần như: Công ty cổ phần Hoàng Anh Gia Lai, FPT Software, Vinamilk, TH True Milk… Nhiều tập đoàn, tổng công ty, DN có số vốn đăng ký đầu tư ra nước ngoài tính bằng tỷ USD và trở thành nhân tố quan trọng trong các nền kinh tế nhận vốn.
Trong đó, Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông quân đội (Viettel) có thể coi là câu chuyện thành công tiêu biểu của DN Việt Nam khi vươn ra toàn cầu, không chỉ về mặt kinh doanh mà còn về chiến lược và tầm nhìn. Tính đến đầu năm 2025, khối thị trường nước ngoài của Viettel đã có 8 năm liên tiếp tăng trưởng hai con số. Tập đoàn đã hoàn vốn đầu tư tại 5 thị trường và đạt tỷ lệ hoàn vốn chung lên đến 85%. Dòng tiền chuyển về nước trong năm 2024 của Viettel đạt 467 triệu USD.
Bên cạnh đó, cũng phải kể đến Ngân hàng Liên doanh Lào - Việt (LaoVietBank, viết tắt LVB), liên doanh giữa BIDV (Việt Nam) và BCEL (Lào) được thành lập ngày 22-6-1999 tại Viêng Chăn. Ngân hàng đã phát triển liên tục trong suốt hơn 25 năm qua, được báo chí nước bạn mô tả là một trong những định chế tài chính hàng đầu, đảm đương vai trò “cầu nối” thanh toán, đầu tư giữa hai nền kinh tế.
Doanh nghiệp cần được khuyến khích và hỗ trợ
Con đường kinh doanh ở nước ngoài không trải đầy hoa hồng. Ngay cả “ông lớn” Petrovietnam cũng có không ít dự án thất bại, điển hình như tại Venezuela và một số dự án tại Peru, Malaysia. Hàng loạt dự án của Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai ở nước ngoài cũng chưa thành công do chiến lược tài chính không bền vững, kết hợp với đầu tư dàn trải, thiếu chuyên môn.
Theo phản ánh từ cộng đồng DN, thủ tục xin cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài hiện nay còn phức tạp, mất nhiều thời gian chờ đợi phê duyệt. TS Nguyễn Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), nguyên Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, nhận định, quy trình này được cho là một hình thức “tiền kiểm” không còn phù hợp, khiến cho DN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa, bỏ lỡ nhiều cơ hội kinh doanh tại thị trường quốc tế - vốn là nơi các quyết định cần được đưa ra nhanh chóng.
Vì vậy, đề xuất được nhiều chuyên gia và DN ủng hộ là bỏ giấy phép để thay thế bằng cơ chế đăng ký và hậu kiểm. Theo đó, DN chỉ cần làm thủ tục đăng ký hoạt động đầu tư và tự chịu trách nhiệm, còn cơ quan nhà nước sẽ chuyển trọng tâm sang giám sát, kiểm tra sau khi dự án đi vào hoạt động.
Ông Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh, điều này không chỉ giúp giảm rào cản hành chính, tăng tính linh hoạt và chủ động cho DN; mà còn hoàn toàn phù hợp với chủ trương của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân và hội nhập quốc tế, thể hiện niềm tin vào DN, khuyến khích DN xuất khẩu vốn và góp phần củng cố thương hiệu, uy tín quốc gia.
Bên cạnh đó, một số DN phản ánh khó khăn do thiếu hiểu biết về hệ thống pháp luật, thuế và môi trường kinh doanh của nước sở tại, cũng như khó khăn trong việc tìm kiếm đối tác và khách hàng phù hợp. Họ mong muốn nhận được sự hỗ trợ nhiều hơn từ các cơ quan đại diện ngoại giao, thương vụ Việt Nam ở nước ngoài trong việc cung cấp thông tin và kết nối...
Tuy nhiên, yếu tố then chốt của phát triển bền vững, theo các chuyên gia kinh tế, là Chính phủ cần xây dựng một chiến lược đầu tư ra nước ngoài hoàn chỉnh, đồng thời có chính sách khuyến khích DN chuyển lợi nhuận về nước.
