Kiểm soát trong kinh doanh bảo hiểm
ĐB Lê Thu Hà (Lào Cai) cho rằng, lần sửa đổi luật này không chỉ sửa về kỹ thuật, mà cần được coi là bước hoàn thiện thể chế quan trọng nhằm khắc phục những bất cập của thị trường bảo hiểm thời gian qua.
Qua nghiên cứu dự thảo, ĐB Lê Thu Hà khẳng định, dự thảo đang bỏ ngỏ một số vấn đề lớn. Theo đó, mặc dù dự thảo đã mở rộng đối tượng được phép góp vốn, thành lập doanh nghiệp bảo hiểm, nhưng lại không định nghĩa “kiểm soát” doanh nghiệp bảo hiểm trong bối cảnh sở hữu chéo ngày càng phức tạp. Thêm nữa, dự thảo có quy định để tạo thuận lợi hơn cho đại lý trong phân phối sản phẩm bảo hiểm, nhưng lại chưa có cơ chế kiểm soát việc xung đột lợi ích - nơi phát sinh tranh chấp nhiều nhất; chưa có kiểm soát việc phân phối bảo hiểm qua ngân hàng.
ĐB Lê Thu Hà kiến nghị bổ sung quy định kiểm soát doanh nghiệp bảo hiểm và giao Chính phủ quy định tiêu chí nhận diện sở hữu chéo.
Nhận định việc bảo vệ bên mua bảo hiểm chưa tương xứng với mức độ rủi ro, mặc dù nội dung đơn phương chấm dứt hợp đồng khi tư vấn sai đã được đưa vào dự thảo luật, ĐB Lê Thu Hà cho rằng, dự thảo chưa tạo ra đột phá về việc bảo vệ bên mua bảo hiểm. Do đó, ĐB Lê Thu Hà đề nghị bổ sung cần chuẩn hóa mẫu hợp đồng bảo hiểm, bảng tóm quyết quyền lợi và các điều khoản loại trừ bằng ngôn ngữ dễ hiểu.
Cùng với đó, cần xác lập nguyên tắc doanh nghiệp bảo hiểm phải chứng minh đã tư vấn đầy đủ, trung thực thay vì đặt gánh nặng chứng minh bị lừa dối lên người mua bảo hiểm. ĐB đề nghị giao Chính phủ xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp, bao gồm hòa giải bắt buộc. “Chúng ta không làm thay Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nhưng có quy định trên để đặt ra một chốt chặn thiết yếu trong luật chuyên ngành”, ĐB nêu.
Trước thực trạng nguồn dữ liệu cá nhân bị thu thập nhiều như hiện nay, ĐB Lê Thu Hà đề nghị ban soạn thảo bổ sung nguyên tắc yêu cầu doanh nghiệp thu thập, thu giữ, sử dụng dữ liệu trong phạm vi thực sự cần thiết trên cơ sở đồng ý rõ ràng với khách hàng. Cấm sử dụng dữ liệu tín dụng hoặc giao dịch với ngân hàng để gợi ý hoặc gây sức ép mua bảo hiểm; có cơ chế giám sát điện tử trên môi trường số đối với hoạt động bảo hiểm.
ĐB Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng) cho rằng trong bối cảnh hệ thống giám sát hoạt động đại lý bảo hiểm còn nhiều bất cập, việc dự thảo cho phép đại lý bảo hiểm nhân thọ được đồng thời phân phối sản phẩm bảo hiểm sức khỏe, bảo hiểm phi nhân thọ của doanh nghiệp khác – và ngược lại – sẽ tiềm ẩn rủi ro lớn về xung đột lợi ích.
Theo ĐB Nguyễn Hữu Thông, đại lý là người đại diện theo ủy quyền của doanh nghiệp bảo hiểm; khi cùng lúc đại diện cho nhiều doanh nghiệp, họ có thể bị chi phối bởi mức hoa hồng, chính sách ưu đãi, từ đó không còn bảo đảm đầy đủ nghĩa vụ ưu tiên lợi ích của bên mua bảo hiểm.
“Thực tiễn thời gian qua, rất nhiều phản ánh của người dân về việc bị tư vấn lệch lạc, bị ép mua bảo hiểm thông qua kênh ngân hàng, đại lý. Nếu chúng ta mở rộng bán chéo mà không tăng cường các yêu cầu pháp lý và cơ chế kiểm soát thì rất khó khắc phục tình trạng này”, ĐB Nguyễn Hữu Thông nêu vấn đề và đề nghị, nếu cơ quan chủ trì soạn thảo vẫn lựa chọn phương án cho phép bán chéo, thì dự thảo luật cần phải có cơ chế ràng buộc chặt chẽ hơn như:
Quy định rõ số lượng doanh nghiệp mà một đại lý cá nhân được phép đại diện, ví dụ không quá 2 doanh nghiệp (một nhân thọ, một phi nhân thọ/sức khỏe); và yêu cầu đại lý phải công khai cho khách hàng biết mình là đại lý của những doanh nghiệp nào, mức hoa hồng chênh lệch ra sao; bổ sung nghĩa vụ tư vấn trung thực, ưu tiên lợi ích khách hàng, cùng với chế tài mạnh đối với hành vi vi phạm, kể cả trách nhiệm liên đới của doanh nghiệp bảo hiểm.
Doanh nghiệp bảo hiểm phải công khai người hưởng lợi cuối
ĐB Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) quan tâm nhiều về vấn đề hợp đồng bảo hiểm, bởi trước thực tế, cơ quan bán bảo hiểm luôn luôn đưa ra hợp đồng vô cùng dài, vô cùng khó thuộc, khó đọc, nhiều người vì muốn mua bảo hiểm nên cứ ký và sau đó xảy ra tranh chấp, thiệt hại. Việc này, ĐB đề nghị giao Chính phủ ban hành hướng dẫn cụ thể và phải có mẫu hợp đồng chung. Việc áp dụng này, sẽ có lợi cho người mua bảo hiểm.
Nhận định lâu nay vấn đề khó xác định chủ thể khi xảy ra tranh chấp bảo hiểm, ĐB Tô Thị Bích Châu (TPHCM) đề nghị cần làm rõ khái niệm “tư cách pháp lý hợp pháp tại Việt Nam” để tránh cách hiểu khác nhau, nhất là đối với tổ chức bảo hiểm có vốn nước ngoài; bổ sung quy định doanh nghiệp bảo hiểm phải công khai thông tin, cơ cấu cổ đông sáng lập, người hưởng lợi cuối cùng và bên liên quan, nhằm tăng cường tính minh bạch.
Giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, thời gian qua có hiện tượng nhân viên ngân hàng, tư vấn dịch vụ ngân hàng kèm bán bảo hiểm gây nhầm lẫn giữa sản phẩm dịch vụ ngân hàng và sản phẩm dịch vụ bảo hiểm, cá biệt có hiện tượng ép mua bảo hiểm.
Vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, Ngân hàng Nhà nước đã có chỉ đạo quyết liệt. Trong Luật Tổ chức tín dụng đã có quy định cấm tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, người quản lý, người điều hành, nhân viên của tổ chức tín dụng gắn việc bán sản phẩm bảo hiểm không bắt buộc với việc cung ứng các sản phẩm dịch vụ ngân hàng dưới mọi hình thức.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cũng cho biết, trong Luật Kinh doanh bảo hiểm cũng nghiêm cấm việc đe dọa, cưỡng ép giao kết hợp đồng kinh doanh bảo hiểm… Tiếp thu ý kiến của các đại biểu về giải thích từ ngữ, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục xây dựng các hướng dẫn về nghiệp vụ bảo hiểm tại nghị định, thông tư để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thực hiện được thuận lợi.
