Trước đó, báo cáo thẩm tra về dự án Luật Báo chí (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, có ý kiến cho rằng cần cân nhắc bổ sung cơ quan báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện ở một số địa phương hoặc một số đơn vị đã xây dựng được uy tín, có vị trí nhất định trong hoạt động báo chí.
Đây là vấn đề được nhiều ĐB quan tâm thảo luận, cùng với vấn đề xuất bản báo chí trên không gian mạng.
ĐB Bùi Hoài Sơn (Hà Nội) cho rằng, Luật Báo chí (sửa đổi) cần bổ sung những cơ chế, chính sách rõ ràng hơn để báo chí được vận hành như một ngành công nghiệp văn hóa: từ cơ chế tài chính dựa trên đặt hàng, đấu thầu nhiệm vụ công, đến việc cho phép liên kết hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước; khuyến khích hình thành các mô hình liên kết, tập đoàn báo chí nhằm tăng hiệu quả hoạt động.
Tại đoàn ĐBQH TPHCM, nhiều ĐB quan tâm đến việc cần cho phép thành lập cơ quan báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện ở một số địa phương.
Giữ các thương hiệu báo chí lớn
ĐB Phan Thị Thanh Phương (TPHCM) đồng tình với chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước về việc sắp xếp lại hệ thống các cơ quan báo chí theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu quả. Tuy nhiên, việc sắp xếp không nên đồng nghĩa với đồng nhất, không để vô tình làm mất đi những thương hiệu báo chí quý giá của đất nước, ảnh hưởng đến hiệu quả thông tin, phản biện và truyền cảm hứng xã hội. Do đó, ĐB kiến nghị nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) một điều khoản riêng quy định về cơ quan báo chí đặc thù, hoặc cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện.
Cụ thể, ĐB kiến nghị cho phép một số cơ quan báo chí có thương hiệu, uy tín lớn, tự chủ tài chính hoàn toàn, có phạm vi ảnh hưởng vượt ra ngoài địa phương được giữ tư cách pháp nhân độc lập, được đăng ký là cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện.
Bên cạnh đó, quy định rõ các tiêu chí xác định cơ quan báo chí đặc thù, như có thời gian hoạt động tối thiểu 20 năm (có thể 30 năm, 40 năm); có tầm ảnh hưởng xã hội và uy tín trong nước hoặc quốc tế. Song song, cơ quan chủ quản (Thành ủy, hoặc UBND TPHCM, Hà Nội chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về định hướng chính trị, nhưng cho phép báo hoạt động độc lập về nghiệp vụ và tài chính, dưới sự giám sát của cơ quan quản lý báo chí Trung ương.
Trên cơ sở thực tiễn phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, ĐB Phan Thị Thanh Phương cũng đề nghị bổ sung khung pháp lý cho mô hình “tập đoàn báo chí” hoặc “tổ hợp báo chí - truyền thông chủ lực đa phương tiện” tại các trung tâm lớn như Hà Nội và TPHCM.
Theo ĐB, TPHCM hoàn toàn có đủ năng lực, điều kiện và đội ngũ để xây dựng mô hình cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, trở thành trung tâm báo chí - truyền thông của khu vực phía Nam. Tương tự, Hà Nội cũng sẽ làm tốt việc này ở khu vực phía Bắc, ĐB Phan Thị Thanh Phương kiến nghị Quốc hội xem xét bổ sung một điều luật riêng quy định về cơ chế đặc thù cho hai thành phố lớn này, cho phép được thí điểm mô hình tổ hợp hoặc tập đoàn báo chí - truyền thông chủ lực đa phương tiện.
ĐB Phạm Khánh Phong Lan (TPHCM) nhận xét, hiện môi trường báo chí cạnh tranh khốc liệt với mạng xã hội, nhưng nội dung dự thảo còn nhiều điểm mang tính chất hành chính. Theo ĐB, mọi biện pháp kiểm soát chỉ có tác dụng với báo chí chính thống, vô hình trung lại thành cơ chế cạnh tranh không lành mạnh với mạng xã hội.
Ví dụ, một người viết khi đăng tải trên mạng xã hội thì sẽ rất nhanh, thậm chí lan tỏa mạnh, trong khi để lên mặt báo chính thống cần phải có quy trình tác nghiệp; mạng xã hội lại thoải mái sao chép thông tin của báo chí chính thống; một bộ phận người dân có thị hiếu tiếp nhận thông tin “nóng” nhanh dù thiếu tính kiểm chứng... Theo ĐB, cần tạo điều kiện để báo chí phát triển, không để báo chí bị vướng mắc.
ĐB Phạm Khánh Phong Lan tán thành đề xuất của cơ quan thẩm tra, là cân nhắc thành lập cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện ở các địa phương lớn như TPHCM, Hà Nội, vì đây là 2 nơi có nhiều cơ quan báo chí lớn.
ĐB Trần Hoàng Ngân (TPHCM) cũng đề nghị nghiên cứu, bổ sung thêm quy định về thành lập các cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện - đây là loại hình báo chí thế giới khá phổ biến; cần quy định rõ các điều kiện để được thành lập các cơ quan báo chí mạnh này, nhất là ở những địa phương lớn như TPHCM, Hà Nội; đồng thời đề nghị giữ những thương hiệu báo chí lớn, có uy tín với bạn đọc như Báo Sài Gòn Giải Phóng, Báo Tuổi trẻ… ĐB Trần Hoàng Ngân cũng nhấn mạnh đến việc tôn trọng quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân.
Phải có chế tài, chế định để bảo vệ nạn nhân của tin giả
ĐB Phạm Trọng Nhân (TPHCM) cho rằng, sự phát triển của AI đang đặt ra yêu cầu định hình lại vai trò của báo chí. Theo ông, dự thảo luật mới chỉ đề cập đến vấn đề cơ quan báo chí, đội ngũ làm báo, còn những tác động của AI đối với báo chí chưa được đề cập sâu. Thực tế, AI có thể tạo nên những tác phẩm báo chí “như thật”, có nhân vật, có tác giả. Do đó, ĐB đề nghị cần bổ sung nội dung các tác phẩm báo chí có sử dụng AI, cùng với đó là quy định về đạo đức của người làm báo có sử dụng AI trong hoạt động nghề nghiệp.
ĐB cũng cho rằng cần có cơ chế để bảo vệ quyền của người tiếp nhận thông tin, vì hiện nay thông tin giả quá nhiều, gây ảnh hưởng đến niềm tin xã hội, phải có chế tài, chế định để bảo vệ nạn nhân của tin giả, trong đó có quyền được yêu cầu cải chính, gỡ bỏ thông tin sai, bồi thường.
