Sáng 23-9, Đoàn Đại biểu Quốc hội TPHCM tổ chức Hội nghị góp ý cho 4 dự thảo luật: Luật Thi hành án Dân sự (sửa đổi); Luật Thi hành án Hình sự (sửa đổi); Luật Giám định tư pháp (sửa đổi); Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú. Các dự thảo này dự kiến trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 10 sắp tới.
Hội nghị do đại biểu Dương Ngọc Hải, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực UBND TPHCM và đại biểu Nguyễn Thanh Sang, Phó Trưởng Ban Nội chính Thành ủy TPHCM chủ trì.
Kiến nghị áp dụng vòng đeo định vị GPS
Ông Phùng Văn Hải, Phó Chánh án TAND TPHCM, đánh giá dự thảo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú thể hiện “một tầm nhìn chiến lược, tiến bộ”, đặc biệt khi đưa công nghệ vào quản lý. Ông dẫn chứng, Điều 15 bổ sung quy định thu thập dữ liệu sinh trắc có độ chính xác cao như mống mắt, ADN, giọng nói bên cạnh ảnh chân dung và vân tay, giúp công tác nhận dạng quản lý và truy tìm đối tượng đạt độ chính xác gần như tuyệt đối, đồng thời tạo cơ sở vững chắc cho việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong tương lai.
Dự thảo cũng đề xuất xây dựng “Phòng làm điểm cầu thành phần để phục vụ xét xử trực tuyến” ngay tại trại tạm giam, phục vụ xét xử trực tuyến, một giải pháp giúp tiết kiệm thời gian, chi phí, đồng bộ với tiến trình cải cách tư pháp.
Đặc biệt, khoản 4, Điều 17 cho phép người đồng tính, người chuyển giới được bố trí buồng giam riêng khi có yêu cầu hoặc cần thiết. Ông Phùng Văn Hải cho rằng, đây là quy định nhân văn, thể hiện tinh thần tôn trọng sự đa dạng, bảo vệ quyền và sự an toàn cho nhóm dễ bị tổn thương, phù hợp với xu thế pháp luật quốc tế.
Tuy nhiên, ông cũng lưu ý về biện pháp quản lý giám sát người bị cấm đi khỏi nơi cư trú, chương 7 của dự thảo vẫn nặng về biện pháp quản lý truyền thống như trình diện, điểm danh, kiểm diện do công an cấp xã thực hiện. Trong bối cảnh đô thị lớn, những cách này không đủ hiệu quả, dễ bị đối tượng vi phạm qua mặt. Vì vậy, ông kiến nghị bổ sung quy định giám sát điện tử hiện đại (vòng đeo điện tử có định vị GPS, ứng dụng di động chuyên dụng) để kiểm soát hiệu quả.
Cũng về vấn đề giám sát điện tử, đại diện cho Trại tạm giam số 1 nêu quan điểm, luật hiện nay không có quy định toàn diện về việc áp dụng thiết bị giám sát điện tử cho người chấp hành án ngoài cộng đồng, trong khi thực tế cho thấy việc quản lý đối tượng tại cộng đồng gặp khó khăn.
Do đó việc giám sát điện tử giúp tăng cường kiểm soát, giảm nguy cơ bỏ trốn, giảm áp lực quản lý trực tiếp lên cơ sở giam giữ, cho phép phương án giám sát “mềm” thay cho giam giữ trong nhiều trường hợp thích hợp.
Quyền hiến tạng, lưu trữ trứng, tinh trùng cần luật hóa cụ thể
Góp ý cho dự thảo Luật Thi hành án Hình sự (sửa đổi), ông Phùng Văn Hải cho rằng, quy định về quyền lưu trữ trứng, tinh trùng của phạm nhân là rất nhân văn nhưng còn thiếu hướng dẫn cụ thể về thủ tục và kinh phí. Nếu không, dễ dẫn đến bất bình đẳng giữa các phạm nhân. Do đó, ông đề nghị bổ sung quy định mang tính nguyên tắc “Nhà nước tạo điều kiện cho phạm nhân thực hiện quyền lưu trữ trứng, tinh trùng theo nguyện vọng”, đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết về quy trình thực hiện. Nguồn kinh phí có thể theo hướng xã hội hóa hoặc do phạm nhân tự chi trả nhưng Nhà nước có trách nhiệm hỗ trợ về thủ tục và tạo cơ chế phối hợp với các cơ sở y tế.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lệ cũng nhận định, đây là “bước tiến lớn mang đậm tính nhân văn”, không chỉ phù hợp Hiến pháp mà còn tạo động lực tâm lý giúp phạm nhân an tâm cải tạo. Tuy nhiên, để khả thi, luật cần quy định rõ cơ chế thực hiện, từ thủ tục đến chế độ y tế đặc thù, nguồn kinh phí và giao Chính phủ chi tiết hóa.
Phát biểu kết luận hội nghị, đại biểu Nguyễn Thanh Sang thay mặt Đoàn ĐBQH TPHCM ghi nhận các ý kiến đóng góp. Ông Nguyễn Thanh Sang đánh giá, những ý kiến tại hội nghị đều rất sát thực tiễn, gắn với chuyên môn và kinh nghiệm của các cơ quan đang trực tiếp thực thi pháp luật.
Ông nhấn mạnh, đây là những dự thảo luật quan trọng, tác động trực tiếp đến công tác quản lý giam giữ, thi hành án và đời sống của người dân. Do đó, các ý kiến từ cơ sở, những đơn vị thường xuyên tiếp xúc với thực tiễn, có giá trị đặc biệt, giúp Đoàn ĐBQH TPHCM có thêm cơ sở để đóng góp tại nghị trường Quốc hội, bảo đảm dự luật được chỉnh sửa ngày càng hoàn thiện và sát với thực tế.
Bổ sung hình thức video call và quà tặng thiết yếu cho phạm nhân
Đại biểu Nguyễn Thị Lệ cho rằng, dự thảo Luật Thi hành án Hình sự (sửa đổi) đã có nhiều bổ sung quan trọng nhằm đảm bảo tốt hơn quyền con người, quyền công dân theo tinh thần Hiến pháp, như sự thay đổi về chế độ thăm gặp, nhận quà và liên lạc của phạm nhân.
Các quy định mới về chế độ thăm gặp, liên lạc đã được giải quyết nhiều vướng mắc từ thực tiễn như cho phép thăm gặp trực tuyến khi có dịch bệnh hoặc các trường hợp bất khả kháng khác là rất linh hoạt và nhân đạo. Hay việc bổ sung hình thức liên lạc bằng phương tiện điện tử (video call) rất phù hợp với xu thế công nghệ và nhu cầu thực tế. Đặc biệt với chế độ nhận quà, đại biểu cho rằng ban đầu dự thảo có xu hướng chỉ cho nhận tiền nhưng sau khi tiếp thu ý kiến, việc cho phép nhận cả đồ vật thiết yếu là hợp lý vì quà tặng vật chất còn mang ý nghĩa tinh thần to lớn.
