Tiếp tục phiên họp thứ 50, sáng 16-10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về dự án Luật Chuyển đổi số.
Thuyết trình về nội dung cơ bản của dự thảo, Thứ trưởng thường trực Bộ KH-CN Vũ Hải Quân cho biết, dự án luật nhằm tạo khuôn khổ pháp lý đồng bộ, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số quốc gia, bao gồm ba trụ cột chính là Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.
Ở trụ cột xã hội số, với nguyên tắc “lấy con người làm trung tâm”, dự thảo nêu rõ yêu cầu đảm bảo quyền bảo vệ dữ liệu cá nhân. Đặc biệt, dự thảo quy định nghiên cứu bổ sung về trình tự, thủ tục thông báo nguyên tắc hoạt động cơ bản của thuật toán nếu thuật toán đó có tác động trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
Cụ thể, theo Thứ trưởng Vũ Hải Quân, một trong những rủi ro lớn nhất trong môi trường số là sự chi phối của các thuật toán đối với quyết định và lợi ích của cá nhân. Để kiểm soát rủi ro này, dự thảo quy định, công dân có quyền được thông báo về nguyên tắc hoạt động cơ bản của thuật toán trong trường hợp thuật toán đó có tác động trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Công dân cũng có quyền yêu cầu giải thích, phản hồi theo quy định của pháp luật đối với kết quả hoạt động của thuật toán đó.
Bên cạnh đó, dự thảo cũng quy định trách nhiệm cụ thể của các bên trong việc bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương, nhằm giảm thiểu rủi ro xã hội. Nhà nước, xã hội có trách nhiệm bảo vệ trẻ em khỏi các tác động tiêu cực của thông tin trên môi trường số; nghiêm cấm các hành vi vi phạm pháp luật, gây hại cho trẻ em. Tổ chức, doanh nghiệp phải áp dụng các biện pháp kỹ thuật, quản lý để ngăn ngừa, hạn chế việc tiếp cận, khai thác dữ liệu hoặc nội dung số gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của trẻ em. Việc thu thập, xử lý dữ liệu cá nhân của trẻ em dưới 15 tuổi phải có sự đồng ý của cha mẹ hoặc người giám hộ…
Thẳng thắn nhận định rằng một số quy định của dự thảo còn khá chung chung, mang màu sắc “nghị quyết”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị quan tâm thêm đến 3 yếu tố trong kinh tế số. Đó là các cơ chế thử nghiệm trong kinh tế số, thiết kế chính sách khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ trong kinh tế số dựa trên kết quả đạt được và xây dựng “thang đo” về mức độ phát triển kinh tế số. Ông cũng băn khoăn, hiện nay các “sản phẩm tư vấn” của trí tuệ nhân tạo xuất hiện rất nhiều, ngay cả trong các quyết định chỉ đạo, điều hành của một số lãnh đạo các cấp. Tính pháp lý cũng như khả năng kiểm soát rủi ro đối với những “sản phẩm” này như thế nào là việc mà dự thảo cần dự liệu.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nhận định, hạ tầng số trên toàn quốc chưa tương thích, nhất là những địa phương vùng sâu, vùng xa, còn khó khăn chưa thể đầu tư lớn, nhân lực công nghệ mỏng… khó tạo ra kết nối thông suốt với quy mô lớn. “Cần nghiên cứu cơ chế điều phối ở cấp quốc gia để phát triển đồng bộ, bao trùm, không để địa phương nào bị bỏ lại phía sau”, bà Nguyễn Thị Thanh nhấn mạnh.
Độ “vênh” trong hạ tầng số giữa các địa phương khi mỗi tỉnh thành tự làm một trung tâm, một hệ thống, một công nghệ… cũng là lo ngại của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định.
Giải trình thêm, Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Mạnh Hùng thừa nhận, đây là luật hoàn toàn mới và khó nên dự thảo mới chỉ quy định khung khổ, nguyên tắc chung để tạo sự linh hoạt cho Chính phủ và không can thiệp, chồng lấn vào các luật chuyên ngành đã có nội dung chuyển đổi số. Sẽ có nhiều văn bản hướng dẫn chi tiết được ban hành.
