“Cuộc đua” của những liên minh tài chính - công nghệ
PHÓNG VIÊN: Thưa ông, hiện râm ran có một số doanh nghiệp tham gia vào “cuộc đua” cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa nhưng theo thông tin, đến nay, Bộ Tài chính chưa nhận được đề nghị của doanh nghiệp đăng ký thí điểm sàn giao dịch tài sản mã hóa. Theo ông, rào cản nằm ở đâu?
TS TRẦN QUÝ: Việc Bộ Tài chính chưa nhận được hồ sơ đăng ký thí điểm nào là một diễn biến có thể dự báo được, theo tôi, bởi Nghị quyết 05 đang dựng lên không chỉ một, mà là một “bộ ba rào cản” gần như rất khó để vượt qua đối với hầu hết các doanh nghiệp công nghệ hiện nay.
Rào cản lớn nhất và rõ ràng nhất chính là yêu cầu về vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng. Con số này tương đương với vốn hóa của 1 ngân hàng thương mại cỡ trung hoặc 1 công ty chứng khoán hàng đầu và hoàn toàn nằm ngoài tầm với của các startup công nghệ, kể cả những đơn vị đã thành công trên thị trường quốc tế. So với các tiêu chuẩn quốc tế như quy định MiCA của EU (yêu cầu vốn chỉ 50.000-150.000 EUR) hay Singapore (từ 100.000 SGD), mức vốn của Việt Nam đang cao hơn gấp nhiều lần, cho thấy sự ưu tiên an toàn hệ thống một cách tuyệt đối nhưng lại vô tình loại bỏ yếu tố cạnh tranh và đổi mới.
Rào cản thứ hai, liên quan chặt chẽ đến vốn, là cơ cấu cổ đông. Nghị quyết 05 yêu cầu có tối thiểu 65% vốn điều lệ do tổ chức góp, trong đó trên 35% phải đến từ ít nhất 2 định chế tài chính lớn như ngân hàng, công ty chứng khoán. Điều này không chỉ giới hạn nguồn vốn mà còn định hình sân chơi chỉ dành cho các “đại gia” tài chính truyền thống. Một startup công nghệ, dù có sản phẩm tốt, cũng khó có thể thuyết phục được 2 ngân hàng cùng lúc tham gia góp vốn vào một lĩnh vực còn mới mẻ và rủi ro như tài sản mã hóa.
Rào cản thứ ba và cũng là thách thức thầm lặng nhất, chính là năng lực vận hành và nguồn nhân lực. Nghị quyết 05 yêu cầu hệ thống công nghệ phải đạt chuẩn an toàn cấp độ 4, mức rất cao, cùng với đó là đội ngũ nhân sự chuyên trách về phòng chống rửa tiền (AML/CFT) và quản trị rủi ro. Đây là những chuyên gia cực kỳ khan hiếm và đắt đỏ trên thị trường, một điểm nghẽn mà ngay cả khi có đủ vốn, các doanh nghiệp cũng khó lòng giải quyết trong một sớm một chiều. Vì vậy, không phải doanh nghiệp không quan tâm, mà là những điều kiện của Nghị quyết 05 đang quá tầm với, khiến “cuộc đua” dường như chỉ dành cho một vài liên minh tài chính - công nghệ hùng mạnh nhất.
Theo dự báo của ông, trước năm 2026, Việt Nam có thể có sàn giao dịch đầu tiên hay không?
Tôi cho rằng đây là một kịch bản khả thi nhưng vô cùng thách thức. Việc ban hành Nghị quyết 05 là một hành động quyết liệt để đáp ứng cam kết với Lực lượng Đặc nhiệm tài chính quốc tế (FATF) nhằm đưa Việt Nam ra khỏi “danh sách xám”. Do đó, các cơ quan quản lý sẽ có động lực để thúc đẩy quá trình cấp phép diễn ra nhanh chóng. Hơn nữa, sự quan tâm từ các ngân hàng và công ty chứng khoán lớn là có thật, bởi họ nhìn thấy cơ hội đi đầu trong một thị trường tiềm năng.
Tuy nhiên, những rào cản tôi đã phân tích ở trên là vô cùng lớn. Quá trình để một doanh nghiệp hoặc một liên minh doanh nghiệp huy động đủ 10.000 tỷ đồng, thỏa mãn cơ cấu cổ đông phức tạp, xây dựng hệ thống công nghệ đạt chuẩn cấp 4 và tuyển dụng đủ nhân sự chuyên môn là một chặng đường dài, đòi hỏi ít nhất 12-18 tháng chuẩn bị kỹ lưỡng. Quy trình thẩm định hồ sơ của Bộ Tài chính, với sự phối hợp của Bộ Công an và Ngân hàng Nhà nước, cũng sẽ rất chặt chẽ và tốn thời gian.
Do đó, tôi dự báo có thể có 1 hoặc 2 đơn vị được cấp phép vào cuối năm nay hoặc đầu năm 2026. Tuy nhiên, đó sẽ không phải là các startup công nghệ mà gần như chắc chắn là một liên minh giữa 1-2 ngân hàng thương mại lớn hợp tác với 1 công ty chứng khoán hàng đầu và 1 tập đoàn công nghệ mạnh. Đây sẽ là một cuộc đua nước rút, chỉ những người chơi có tiềm lực tài chính và quan hệ vững chắc nhất mới có thể về đích kịp thời.
Sàn nội có phép, nhà đầu tư an tâm
Vừa qua các cơ quan chức năng đã bắt ông Nguyễn Hòa Bình (Shark Bình) về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản và vi phạm quy định kế toán, điều này đã cảnh tỉnh các nhà đầu tư tài sản số tại Việt Nam như thế nào, thưa ông?
Sự việc của ông Nguyễn Hòa Bình liên quan đến dự án tiền số Antex là một cú sốc lớn, tác động đến niềm tin của nhà đầu tư với 2 mặt đối lập. Ở mặt tiêu cực, vụ việc này chắc chắn tạo ra một bóng đen nghi ngờ bao trùm lên các dự án tài sản số “Made in Vietnam”. Khi một doanh nhân như Shark Bình bị khởi tố vì lừa đảo liên quan đến tiền số, nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ sẽ trở nên e dè.
Tuy nhiên, ở mặt tích cực và mang tính chiến lược, vụ án Antex chính là lời cảnh tỉnh đắt giá nhất về sự nguy hiểm của một thị trường không được quản lý. Nó phơi bày tất cả rủi ro mà nhà đầu tư phải đối mặt khi tham gia vào các dự án tự phát: thiếu minh bạch, không có cơ chế giám sát và không được pháp luật bảo vệ khi xảy ra tranh chấp hay lừa đảo. Do đó, tôi tin rằng về lâu dài, nó sẽ thúc đẩy sự hấp dẫn của các sàn giao dịch được cấp phép chính thức.
Phải chăng, vụ việc này cho thấy sự cấp bách phải ra đời các sàn giao dịch nội được cấp phép?
Trong bối cảnh vụ việc của Shark Bình và sàn Antex, theo tôi, sự ra đời của các sàn giao dịch nội địa được Bộ Tài chính cấp phép sẽ an toàn và hấp dẫn. Các sàn này sẽ cung cấp chính xác những gì mà vụ Antex còn thiếu: đó là sự bảo chứng của pháp luật, hoạt động dưới sự giám sát chặt chẽ của cơ quan nhà nước, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư.
Tiếp đó là sự minh bạch và tuân thủ: bắt buộc phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về phòng chống rửa tiền (AML/KYC), tách bạch tài sản của khách hàng và báo cáo định kỳ. Đặc biệt là cơ chế giải quyết tranh chấp: cung cấp một địa chỉ rõ ràng để khiếu nại và yêu cầu bồi thường khi có sự cố, thay vì “kêu trời không thấu” như trong các dự án tự phát.
Tôi cho rằng vụ án Shark Bình sẽ giúp phân hóa thị trường. Nó sẽ đẩy những nhà đầu tư nghiêm túc, những người tìm kiếm sự an toàn và bền vững ra khỏi những “sân chơi” mạo hiểm và hướng họ đến với sàn giao dịch chính danh. Khi sàn nội được cấp phép sẽ không chỉ hấp dẫn mà còn trở thành lựa chọn tất yếu cho những ai muốn đầu tư một cách an toàn và hợp pháp tại Việt Nam.
