- Ông TRẦN HOÀI TRANG, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công thương):
Đảm bảo an ninh năng lượng
Nghị quyết số 70-NQ/TW được ban hành trong bối cảnh Việt Nam đang đối diện với những thách thức mới về an ninh năng lượng, cơ cấu nguồn cung và yêu cầu phát triển bền vững. Tinh thần cốt lõi của nghị quyết là tháo gỡ các vướng mắc về thể chế, chính sách, tạo hành lang pháp lý thống nhất để thúc đẩy các dự án năng lượng.
Hiện nay, biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, làm giảm hiệu suất của các nhà máy thủy điện, điện gió và điện mặt trời. Cùng với đó, yêu cầu tăng trưởng kinh tế - xã hội ngày càng cao, buộc ngành điện phải chủ động hơn trong quy hoạch nguồn, bảo đảm cung ứng đủ điện cho phát triển sản xuất và đời sống. Đây là hai yếu tố tác động trực tiếp đến việc thực hiện Nghị quyết số 70-NQ/TW.
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là đẩy nhanh đầu tư các nguồn điện nền, như điện khí LNG, điện hạt nhân, năng lượng sạch và năng lượng tái tạo. Nhu cầu vốn cho lĩnh vực này rất lớn, do đó việc hoàn thiện cơ chế huy động vốn, cải thiện môi trường đầu tư và điều phối quy hoạch cần được ưu tiên. Theo tôi, việc hoàn thiện khung pháp luật liên quan đến đầu tư, đấu thầu và xây dựng cũng là yêu cầu cấp thiết. Các quy định tại Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu cùng các nghị định liên quan đang được rà soát để vướng ở đâu gỡ ở đó. Cùng với đó, Bộ Công thương đang tham mưu Chính phủ triển khai 2 nghị định quan trọng về cơ chế bán điện trực tiếp và phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, điện gió, điện ngoài khơi.
- Ông NGUYỄN ANH TUẤN, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam:
Thu hút đầu tư của tư nhân
Việc phát triển thị trường điện trong bối cảnh hiện nay là cần thiết, nhưng cần được thực hiện thận trọng, từng bước và theo lộ trình phù hợp với năng lực triển khai. Thủ tướng đã phê duyệt Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, trong đó nhu cầu điện và công suất nguồn đều tăng mạnh nên quy mô đầu tư ngày càng lớn và dài hạn.
Nguồn ngân sách nhà nước thì có hạn, để thực hiện được các mục tiêu trong quy hoạch, Việt Nam cần huy động mạnh nguồn lực tư nhân cả trong nước và quốc tế. Nhưng, điều này chỉ khả thi khi cơ chế chính sách thực sự thông thoáng, minh bạch và hấp dẫn nhà đầu tư. Việt Nam cần sớm hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh, đồng thời đa dạng hóa mô hình đầu tư, hợp tác công - tư (PPP), giúp doanh nghiệp yên tâm tham gia phát triển nguồn và lưới điện.
Với thực trạng hiện nay, nguy cơ thiếu điện trong giai đoạn 2028-2030 là rất cao nếu không có bước đi quyết liệt và kịp thời. Do đó, muốn có đủ vốn và thực hiện được mục tiêu, cần tạo ra cơ chế thông thoáng để thu hút tư nhân đầu tư vào ngành điện. Muốn vậy, cần nới lỏng một số ràng buộc và tạo hành lang pháp lý đủ rõ ràng, minh bạch.
- Ông NGUYỄN QUỐC DŨNG, Trưởng Ban Kinh doanh, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN):
Giá điện hai thành phần là chính sách đột phá
Một trong những chính sách mới và có tính đột phá của thị trường năng lượng Việt Nam là cơ chế giá điện hai thành phần. Đây là giải pháp giúp phản ánh chính xác chi phí đầu tư, vận hành và truyền tải điện, đồng thời tạo cơ hội cho khách hàng điều chỉnh cách sử dụng điện, tiết kiệm chi phí và tăng hiệu quả sử dụng năng lượng. Giá điện hai thành phần đã được nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước phát triển áp dụng vì đây là phương pháp tính giá phản ánh đúng chi phí vận hành và đầu tư của hệ thống điện, đồng thời đáp ứng nhu cầu phụ tải một cách hiệu quả. Trước đây, chúng ta chỉ áp dụng giá điện một thành phần, tính dựa trên sản lượng điện năng. Trong khi đó, giá điện hai thành phần vẫn tính giá điện năng nhưng bổ sung thêm giá công suất, phụ thuộc vào hành vi đăng ký và sử dụng của khách hàng. Hiện EVN đang thực hiện tính thử trên giấy từ tháng 10-2025, sau đó điều chỉnh phù hợp và dự kiến triển khai chính thức từ năm 2026.
- Ông HÀ ĐĂNG SƠN, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh:
Tái cơ cấu, khơi thông giá
Với những yêu cầu đặc biệt, dự án đặc thù, cần được áp dụng cơ chế đặc thù để khơi thông, đưa ra những cơ chế rõ ràng hơn, giúp hóa giải những khó khăn, vướng mắc lâu nay mà Bộ Công thương, EVN và doanh nghiệp đều gặp phải, đó chính là giá điện. Nghị quyết số 70-NQ/TW nêu ra yêu cầu mạnh mẽ, bắt buộc phải cải tổ giá điện và xây dựng cơ chế tạo điều kiện cho đầu tư tư nhân. Tôi tin rằng trong giai đoạn tới, các quy định sẽ tháo gỡ được vấn đề về giá. Về lâu dài, thị trường điện sẽ được phản ánh đúng hơn.
Thị trường hóa ngành điện là xu thế tất yếu, nhưng không có nghĩa giá điện sẽ giảm. Ngược lại, nhiều quốc gia sau khi mở cửa thị trường, giá bán lẻ thường tăng vì phải phản ánh đủ chi phí. Điều quan trọng là phải đặt trong mục tiêu an ninh năng lượng quốc gia. Nhà nước phải giữ vai trò chủ đạo ở những khâu then chốt như nguồn cung chiến lược và truyền tải điện quốc gia. Để hấp dẫn nhà đầu tư tư nhân, cần xây dựng cơ chế tài chính minh bạch, đảm bảo khả năng hoàn vốn. Một thị trường điện rõ ràng, hợp đồng chặt chẽ cùng quy trình thủ tục nhanh gọn chính là động lực thu hút dòng vốn tư nhân.
- TS DƯƠNG TRUNG KIÊN, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực:
Xây dựng chế tài ràng buộc và cơ chế giám sát
Mục tiêu tiết kiệm 8%-10% tổng tiêu thụ năng lượng và giảm 15%-35% phát thải khí nhà kính là thách thức nhưng hoàn toàn khả thi nếu có giải pháp đồng bộ. Doanh nghiệp, nhất là thuộc các ngành tiêu thụ nhiều năng lượng (thép, xi măng, hóa chất, giấy…) cần tiên phong đầu tư công nghệ tiết kiệm, tái tạo. Thực hiện đồng bộ, linh hoạt các giải pháp giảm phát thải khí nhà kính trong ngành năng lượng phù hợp với tình hình phát triển đất nước và có phương án cho các nhà máy nhiệt điện than chuyển đổi nhiên liệu sang sử dụng khí tự nhiên, nhiên liệu sinh khối, hydrogen, amoniac… và nghiên cứu áp dụng chính sách thuế carbon thích hợp đối với việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch, quy định hạn mức phát thải carbon... Để hiện thực hóa những mục tiêu trên, không thể chỉ dừng ở mức định hướng, vận động mà cần xây dựng chế tài ràng buộc và cơ chế giám sát.
