Tạo đột phá thương mại và đầu tư Việt Nam - EU
Theo Thứ trưởng Bộ Công thương Phan Thị Thắng, EVFTA đang phát huy vai trò “đòn bẩy” quan trọng, góp phần củng cố quan hệ đối tác kinh tế bền vững giữa Việt Nam và EU. Số liệu của Cục Hải quan Việt Nam cho thấy, kim ngạch thương mại hai chiều đã tăng từ 48,9 tỷ USD (năm 2020) lên gần 78 tỷ USD (năm 2025), đạt tăng trưởng bình quân 10,1%/năm. Trong đó, xuất khẩu sang EU tăng 11,7%, nhập khẩu từ EU tăng 6,1%, khẳng định hiệu quả của chính sách cắt giảm thuế quan. EU hiện là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 và nhập khẩu lớn thứ 5 của Việt Nam, trong khi Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của EU tại ASEAN. Cơ cấu hàng hóa chuyển dịch tích cực: ngoài các nhóm chủ lực như điện thoại, điện tử, dệt may, da giày, nhiều ngành chế biến - nông sản có giá trị gia tăng cao tăng trưởng mạnh: hạt tiêu tăng hơn 3,6 lần, cà phê tăng 3,2 lần, gạo và rau quả tăng 2,4 lần so với trước khi hiệp định có hiệu lực. “Những con số này cho thấy hàng Việt đã tận dụng hiệu quả ưu đãi thuế quan, khẳng định năng lực cạnh tranh tại thị trường khó tính bậc nhất thế giới”, Thứ trưởng Phan Thị Thắng nhấn mạnh.
Song song thương mại, dòng vốn đầu tư trực tiếp từ châu Âu vào Việt Nam cũng tăng mạnh, phản ánh niềm tin của doanh nghiệp EU vào môi trường đầu tư. Theo Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) quý 3-2025 đạt 49 điểm, tiến gần ngưỡng lạc quan. 63% doanh nghiệp châu Âu hài lòng với môi trường đầu tư, 52% có kế hoạch mở rộng trong 12 tháng tới. Ông Dominik Meichle, Chủ tịch EuroCham Việt Nam, đánh giá: “Các doanh nghiệp châu Âu ghi nhận nỗ lực của Chính phủ Việt Nam trong duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy chuyển đổi xanh - yếu tố giúp Việt Nam trở thành điểm đến đầu tư hấp dẫn tại châu Á”.
Đến nay, EU là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ 7 tại Việt Nam với 2.743 dự án còn hiệu lực, tổng vốn 31,87 tỷ USD (tính đến tháng 9-2025). Dòng vốn tập trung vào năng lượng tái tạo, công nghiệp chế biến, dược phẩm, công nghệ cao và logistics xanh, phù hợp định hướng tăng trưởng xanh của Việt Nam.
Cần tận dụng từ ưu đãi thuế đến chuẩn xanh
Nhiều tập đoàn hàng đầu châu Âu như LEGO (Đan Mạch), De Heus (Hà Lan)…, đang mở rộng hoạt động, thể hiện cam kết hợp tác dài hạn. Đại diện Chính phủ Đan Mạch nhấn mạnh: “Chúng tôi xem Việt Nam là đối tác chiến lược tại châu Á, nơi doanh nghiệp châu Âu có thể triển khai các dự án năng lượng tái tạo và hạ tầng xanh - hướng tới kinh tế phát thải thấp”.
Theo EuroCham, xu hướng dịch chuyển dòng vốn chất lượng cao từ châu Âu sang Việt Nam sẽ tiếp tục tăng, nhờ tăng trưởng GDP ổn định, lao động trẻ, chính sách thương mại mở và định hướng phát triển xanh rõ ràng. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng thẳng thắn cho rằng, thủ tục hành chính, hải quan và cơ chế cấp phép vẫn là những rào cản cần được cải thiện. EuroCham kiến nghị Việt Nam đẩy mạnh cải cách thể chế, số hóa quy trình, tạo môi trường kinh doanh “dự đoán được và nhất quán” để tận dụng tối đa cơ hội từ EVFTA và Hiệp định Bảo hộ đầu tư giữa Liên minh châu Âu và Việt Nam (EVIPA).
Ở góc nhìn khác, ông Ngô Trung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công thương), cho biết, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang khu vực này mới đạt hơn 60 tỷ USD, tương đương 1,4% tổng nhập khẩu của EU. Ở chiều ngược lại, hàng hóa từ EU chỉ chiếm 4% tổng nhập khẩu của Việt Nam. Những con số này cho thấy dư địa hợp tác thương mại giữa hai bên còn rất lớn. Ông Khanh dẫn chứng thêm, thị trường thủy sản EU trị giá 31 tỷ USD, nhưng Việt Nam mới chiếm gần 1 tỷ USD, phản ánh việc chưa tận dụng hết tiềm năng EVFTA. Có thể thấy, chúng ta đang có cơ hội tiếp cận thị trường trị giá hàng ngàn tỷ USD với ưu đãi thuế quan từ EVFTA. Nhiều mặt hàng chủ lực được xác định là tiềm năng bao gồm thủy sản, dệt may, giày dép… Bởi nếu không có hiệp định EVFTA thì sẽ chịu thuế từ 13%-20%. 5 năm qua lẽ ra phải là “thời gian vàng” để mở rộng thị phần, nhưng cơ hội vẫn đang bị bỏ lỡ vì doanh nghiệp khai thác chưa được nhiều.
Do vậy, theo ý kiến của nhiều đại biểu tham dự diễn đàn, để mở rộng thị phần hàng Việt tại châu Âu, doanh nghiệp cần đẩy nhanh chuyển đổi xanh, tuân thủ tiêu chuẩn ESG, truy xuất nguồn gốc, và đạt chứng nhận bền vững theo quy định của EU. Bên cạnh đó, cần đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng chế biến, phát triển thương hiệu quốc gia và xúc tiến thương mại số qua các nền tảng xuyên biên giới. Việc kết nối trực tiếp với chuỗi phân phối lớn, đầu tư logistics lạnh và hợp tác với doanh nghiệp EU trong thiết kế, bao bì, tiêu chuẩn kỹ thuật cũng là hướng đi hiệu quả để tăng chỗ đứng tại thị trường này.
Thứ trưởng Phan Thị Thắng khẳng định, EVFTA đã chứng minh hiệu quả vượt kỳ vọng, giúp hàng Việt vươn xa và thu hút nguồn vốn đầu tư chất lượng cao từ châu Âu. Để tận dụng tốt hơn các cơ hội mà hiệp định mang lại và mở rộng thị phần tại châu Âu, doanh nghiệp Việt cần chuyển hướng mạnh mẽ sang phát triển bền vững và đổi mới mô hình tăng trưởng, phải chủ động đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, môi trường và xã hội của EU. Về phía Nhà nước, Việt Nam sẽ tập trung thu hút dòng vốn FDI xanh, công nghệ cao, thúc đẩy sản xuất sạch và phát triển chuỗi giá trị bền vững gắn với tiêu chuẩn ESG. “Chúng tôi luôn coi nguồn lực bên ngoài là yếu tố bổ trợ quan trọng, đặc biệt từ các đối tác châu Âu có kinh nghiệm, công nghệ và năng lực tài chính mạnh. Việt Nam mong muốn tiếp tục nhận được hỗ trợ kỹ thuật, chia sẻ tri thức và hợp tác đầu tư từ EU trong lộ trình chuyển đổi xanh”, Thứ trưởng Phan Thị Thắng nhấn mạnh.
