Góp ý về chính sách duy trì mức sinh thay thế trong dự thảo Luật Dân số, ĐB Tô Văn Tám (Quảng Ngãi) cho rằng quy định hỗ trợ tài chính cho 3 nhóm đối tượng – gồm phụ nữ dân tộc thiểu số rất ít người, phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi, và phụ nữ tại địa bàn có mức sinh thấp – là chưa thật sự hợp lý và thiếu công bằng.
Đại biểu đặt vấn đề: “Cần làm rõ cơ sở khoa học và thực tiễn của quy định hỗ trợ phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi. Nếu xét về tính công bằng và hợp lý thì còn nhiều điều chưa thỏa đáng”.
Từ đó, ông đề xuất: chính sách nên đồng bộ và mở rộng, hướng tới hỗ trợ tất cả phụ nữ sinh đủ 2 con, đồng thời đi kèm các giải pháp cụ thể như chăm sóc sức khỏe bà mẹ – trẻ em, về việc làm cho phụ nữ sinh đủ 2 con. Ngoài ra, cần trao quyền cho địa phương quyết định mức và hình thức hỗ trợ, tùy vào thực tế dân số và năng lực tài chính.
ĐB Tô Văn Tám cũng nhấn mạnh, việc duy trì mức sinh không thể chỉ là trách nhiệm riêng của Nhà nước. Cần huy động sự tham gia của các tổ chức kinh tế, doanh nghiệp, tạo điều kiện để lao động nữ yên tâm sinh đủ con. “Thực tế, nhiều phụ nữ đang nuôi con nhỏ không dám nghỉ vì sợ mất việc, giảm thu nhập. Nếu không có cơ chế hỗ trợ từ nơi làm việc, họ sẽ rất khó yên tâm sinh đủ con”, đại biểu nói.
ĐB Nguyễn Hoàng Uyên (Tây Ninh) đồng tình triển khai các chính sách hỗ trợ về tài chính, nhà ở cho những người sinh đủ 2 con, song nhìn nhận việc triển khai các chính sách về nhà ở trong thực tiễn là rất khó khăn. Do đó, ĐB đề nghị các chính sách cần căn cơ như giảm thuế thu nhập cá nhân cho vợ chồng sinh đủ 2 con; hỗ trợ cho nam giới nhiều hơn; có chính sách bảo đảm việc trông trẻ để phụ nữ quay trở lại làm việc.
Về duy trì mức sinh thay thế, ĐB Nguyễn Tâm Hùng (TPHCM) đồng tình với các biện pháp tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ 2, mở rộng nghỉ cho chồng, hỗ trợ tài chính, ưu tiên nhà ở xã hội. Tuy nhiên, ĐB cho rằng, cần đặt tiêu chí nhận diện “địa phương mức sinh thấp” theo ngưỡng chỉ số và chu kỳ cập nhật, tránh bất cập giữa các địa phương; giao HĐND quyết định mức hỗ trợ cụ thể trên cơ sở khung tối thiểu của Chính phủ, có báo cáo đánh giá tác động ngân sách.
ĐB Nguyễn Thiện Nhân (TPHCM) phân tích thực trạng dân số của nước ta hiện nay và bày tỏ lo ngại sâu sắc về sự suy giảm mức sinh ở Việt Nam. ĐB so sánh với kinh nghiệm của Nhật Bản để cảnh báo về những thách thức phát triển lớn nhất trong thế kỷ 21. ĐB chỉ ra rằng việc giảm mức sinh ở Nhật Bản, dù chỉ là một yếu tố ban đầu, đã kéo lùi mọi thành tựu kinh tế sau 30 năm, dẫn đến dân số giảm mạnh và dự báo còn rất ít người trong tương lai. Đối với Việt Nam, mức sinh đang giảm xuống mức thay thế, và việc giảm lao động sau năm 2035 sẽ làm giảm động lực tăng trưởng kinh tế.
ĐB nhấn mạnh, một trong nguyên nhân cốt lõi là do lương tối thiểu không đủ để người lao động nuôi con, và các chính sách hỗ trợ hiện tại là hoàn toàn không đủ để duy trì vững chắc mức sinh thay thế. ĐB cho rằng, để giải quyết các thách thức của vấn đề dân số, chuẩn bị cho việc thích ứng với nguy cơ già hóa dân số là phải bảo đảm chính sách tiền lương tối thiểu để người lao động đủ sống và nuôi được 1 người con ăn học đến năm 18 tuổi; mức hỗ trợ cho người phụ nữ khi sinh con cũng cần thỏa đáng. Theo ĐB, cũng cần làm rõ lại khái niệm mức sinh thay thế trong dự thảo luật để bảo đảm các chính sách đưa ra phải duy trì được mức sinh thay thế...
Liên quan quy định “tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ 2: phụ nữ được nghỉ thêm 1 tháng", ĐB Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) bày tỏ đồng tình, nhưng cũng lo ngại quy định này có thể vô tình tạo rào cản cho lao động nữ, khiến doanh nghiệp e ngại tuyển dụng hoặc phân công nữ vào các vị trí quan trọng do lo chi phí và gián đoạn công việc.
