Không chỉ là những trang ký ức cá nhân, tác phẩm còn mở ra một góc nhìn chân thực về lịch sử, văn hóa, giáo dục Việt Nam xuyên suốt hơn nửa thế kỷ.
Sinh năm 1950 tại vùng biên giới Cao Bằng, tuổi thơ của Nguyễn Như Mai gắn liền với bom đạn, có thời gian dài phải sống trong hang đá để tránh giặc. Giữa thiếu thốn, cậu bé vẫn nuôi dưỡng tình yêu chữ nghĩa, lập nhóm bút học trò, làm báo tường Mặt Trời Mọc và mạnh dạn gửi bài cho Thiếu niên Tiền phong để rồi nhận nhuận bút đầu đời. Những kỷ niệm về tiếng kẻng gọi học trò, những ngày chạy giặc hay những buổi đến lớp giữa núi rừng đã trở thành chất liệu sống động trong phần đầu cuốn hồi ký.
Phần trung tâm của cuốn hồi ký là câu chuyện về sự ra đời và thăng hoa của báo Hoa Học Trò. Từ môi trường xuất bản khoa học, Nguyễn Như Mai trở lại với báo Thiếu niên Tiền phong và cùng đồng nghiệp chuẩn bị, xây dựng rồi phát triển một ấn phẩm dành cho tuổi mới lớn. Dưới sự góp sức của ông, Hoa Học Trò nhanh chóng trở thành tờ báo thân thiết của nhiều thế hệ học sinh Việt Nam, nơi khuyến khích sáng tạo trẻ và mở ra không gian văn hóa học đường giàu cảm hứng.
Bên cạnh những câu chuyện nghề, tác giả còn dành nhiều trang viết xúc động về bạn đọc, đồng nghiệp, các cây bút trẻ cũng như những kỷ niệm đặc biệt với Đại tướng Võ Nguyên Giáp hay bạn bè quốc tế tại Festival Thanh niên và Sinh viên thế giới ở Algérie. Hồi ký cũng điểm lại hành trình ông dấn thân vào sáng tác về thiếu nhi với Chim gõ kiến, các sách khoa học như Kho báu trong lòng đất, Tò mò đến xứ sở kì lạ, Từ trong nhà ra ngoài sân… cùng việc tham gia nhiều bộ sách lịch sử - địa lí tại Kim Đồng nhằm làm cho lịch sử trở nên gần gũi với trẻ nhỏ.
