Bứt phá từ khoa học
Ngày 13 và 14-11, tại Đà Nẵng diễn ra Diễn đàn Khởi nghiệp và Đổi mới sáng tạo Nông nghiệp - Dược liệu 2025.
Ông Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng cho rằng, thành phố đang có cơ hội lớn để bứt phá trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo – ba trụ cột được xác định trong Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố. Hiện Đà Nẵng triển khai 4 đề án trọng điểm gồm khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và thành phố thông minh tầm khu vực châu Á, với tổng nguồn lực hơn 200.000 tỷ đồng trong 5 năm tới.
Theo ông Bửu, đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội khi Chính phủ ban hành Quyết định 463 và 611, xác định Đà Nẵng là trung tâm dược liệu quốc gia, hướng tới khu vực Đông Nam Á. Thành phố đã có kế hoạch cụ thể để hiện thực hóa, trong đó khuyến khích các cơ sở giáo dục từ đại học, cao đẳng đến phổ thông xây dựng không gian đổi mới sáng tạo phù hợp với năng lực. Lễ hội Sâm và Dược liệu quốc tế cũng dự kiến tổ chức vào năm 2026.
Ông Hồ Quang Bửu nhấn mạnh, Đà Nẵng sẽ hỗ trợ mạnh mẽ cho các mô hình ươm tạo, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo, “số lượng không giới hạn”, với phương châm “ai làm thực chất sẽ được hỗ trợ thực chất”.
Người đứng đầu có vai trò quyết định; thành phố cam kết đồng hành cùng nhà trường, nhà khoa học, doanh nghiệp trong nỗ lực đưa Đà Nẵng trở thành trung tâm khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực.
Theo PGS-TS Võ Văn Minh, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng, mô hình kinh tế mới cần dựa trên khoa học, công nghệ và giá trị gia tăng, trong đó nông nghiệp công nghệ cao và dược liệu bản địa là hướng đi chiến lược, mang giá trị bền vững. Ông cho rằng đổi mới sáng tạo không còn là lựa chọn mà là điều kiện để tồn tại, và khởi nghiệp là cách mỗi tổ chức, cá nhân tư duy lại về chiến lược, giá trị, hướng đi của mình; từ đó hình thành hệ sinh thái sáng tạo đa ngành, kết nối nghiên cứu, sản xuất và thị trường, hướng tới chuỗi giá trị bền vững cho nông nghiệp – dược liệu miền Trung.
Hạt nhân của trung tâm công nghiệp dược liệu quốc gia
Theo TS Vũ Thị Bích Hậu, Phó Giám đốc Sở NN-MT TP Đà Nẵng, thành phố có hơn 1.000 loài thực vật làm thuốc, trong đó nhiều loài quý hiếm thuộc Sách đỏ Việt Nam. Vùng núi Tây Nam giáp Nam Trà My và Trà Linh có điều kiện tương đồng vùng nguyên sản sâm Ngọc Linh, mở ra cơ hội phát triển vùng trồng và công nghiệp dược liệu công nghệ cao. Bên cạnh sâm Ngọc Linh, các dược liệu bản địa như Đẳng sâm, Ba kích, Giảo cổ lam, Sa nhân, Đinh lăng, Cà gai leo, Chè dây… đều có giá trị dược học và thương mại cao.
Đà Nẵng đã triển khai nhiều cơ chế hỗ trợ: chi trả dịch vụ môi trường rừng cho trồng dược liệu dưới tán, tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư theo tiêu chuẩn GACP-WHO, thu hút đầu tư công nghệ cao gắn với du lịch sinh thái – cộng đồng, hướng tới khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đến năm 2030. Tuy nhiên, lĩnh vực dược liệu công nghệ cao vẫn còn nhiều thách thức: sản xuất nhỏ lẻ, thiếu hạ tầng dữ liệu truy xuất, liên kết “4 nhà” chưa chặt, thị trường chưa ổn định và thiếu nhân lực trẻ am hiểu công nghệ sinh học.
Thời gian tới, Đà Nẵng định hướng phát triển nông nghiệp – dược liệu công nghệ cao theo hướng xanh, số hóa và hội nhập, trở thành hạt nhân của trung tâm công nghiệp dược liệu quốc gia.
TS Hậu đề xuất hoàn thiện cơ chế thuê môi trường rừng, ưu đãi đầu tư chế biến – công nghệ, mở rộng Trung tâm Dược liệu và xây dựng phòng thí nghiệm đạt chuẩn quốc gia; đồng thời triển khai xúc tiến thương mại dược liệu, phát triển sàn giao dịch số cho sản phẩm OCOP và tem định danh điện tử.
Bà Lê Thị Bích Luyện, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Triết Minh cho rằng, phần lớn sản phẩm hiện vẫn dừng ở dạng thô, ít chế biến sâu và thiếu chiến lược nhận diện thương hiệu. Doanh nghiệp khởi nghiệp còn manh mún, thiếu vốn và định hướng sáng tạo, trong khi thị trường ngày càng quan tâm đến chất lượng và truy xuất nguồn gốc. Theo bà, yếu tố quyết định là liên kết ba nhà – nông dân, nhà khoa học và doanh nghiệp để tạo giá trị, mở đường cho sản phẩm Việt vươn ra thị trường quốc tế, đồng thời cần chính sách hỗ trợ vốn, khuyến khích đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và truy xuất nguồn gốc bằng tem điện tử, mã vùng trồng.
Trong khi đó, theo GS-TS Dương Tấn Nhựt, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Sự sống, Viện Hàn lâm KH-CN Việt Nam, phương pháp cấy mô và nuôi cấy rễ nhân tạo giúp tạo cây giống chất lượng cao, rút ngắn thời gian so với phương pháp truyền thống và nâng hàm lượng hoạt chất quý trong sâm. Ông khuyến nghị Đà Nẵng hợp tác với doanh nghiệp có kinh nghiệm, ứng dụng công nghệ sinh học hiện đại để phát triển nguồn giống và vùng nguyên liệu Sâm Ngọc Linh, đồng thời học hỏi các mô hình quốc tế linh hoạt với điều kiện Việt Nam.
Ngày 13-11, Trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng khai trương Không gian Sáng tạo UED.
Theo đó, không gian được xây dựng như hệ sinh thái mở “Kết nối – Trải nghiệm – Kiến tạo”, gồm 4 khu vực chính. Khu Triển lãm công nghệ giáo dục trưng bày học liệu số, mô hình STEM, công cụ AI hỗ trợ giảng dạy và sản phẩm nghiên cứu của giảng viên, sinh viên.
Khu Sâm và Dược liệu giới thiệu nghiên cứu ứng dụng, nhân giống mô, chiết xuất chế phẩm và sản phẩm thực tế, thể hiện quan điểm “nghiên cứu phải phục vụ cộng đồng”.
Một khu vực kết nối doanh nghiệp và startup cho phép sinh viên trải nghiệm quy trình thương mại hóa, mô hình kinh doanh.
Ngoài ra, còn có khu vực trưng bày thành tựu đổi mới sáng tạo, giới thiệu những công trình khoa học – công nghệ, sản phẩm đã được thương mại hóa và các dự án khởi nghiệp từng nhận giải thưởng. Khu vực được thiết kế như “phòng lab mở”, khuyến khích sinh viên đặt câu hỏi, phản biện, phát triển ý tưởng thành dự án thật.
Tại đây, mỗi dự án, mỗi sản phẩm khoa học không dừng lại ở phòng thí nghiệm, mà được thương mại hóa, lan tỏa và tái đầu tư cho những sáng tạo mới. Trung tâm Đổi mới sáng tạo và hỗ trợ khởi nghiệp UED là đầu mối thúc đẩy hợp tác, kết nối quỹ đầu tư, doanh nghiệp khởi nghiệp và các tổ chức nghiên cứu nhằm hình thành chuỗi giá trị tri thức bền vững.
Trung tâm đặt mục tiêu đến năm 2030 dẫn đầu khu vực miền Trung về ươm tạo công nghệ giáo dục và sáng tạo xã hội, hình thành một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo sôi động, tạo ra tác động tích cực, bền vững cho cộng đồng.
