Phát biểu tại hội thảo, Phó trưởng BQL Khu Nông nghiệp công nghệ cao TPHCM Lê Văn Cửa cho biết, trước yêu cầu mới của thị trường, tác động của biến đổi khí hậu, đô thị hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, TPHCM đã đang tập trung định hướng phát triển nông nghiệp theo hướng ứng dụng công nghệ cao, công nghệ số, tự động hóa và trí tuệ nhân tạo vào xây dựng nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn và bền vững. Để làm được phải có sự phối hợp của các khu nông nghiệp công nghệ cao (NNCNC), doanh nghiệp, viện - trường và cơ quan quản lý trong việc hình thành hệ sinh thái sản xuất hiện đại, bền vững.
Hội thảo được tổ chức nhằm tạo diễn đàn trao đổi kinh nghiệm, tìm giải pháp, thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị và kêu gọi đầu tư vào NNCNC tại TPHCM và khu vực phía Nam. Ông Lê Văn Cửa tin tưởng qua hội thảo, trên tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia sẽ là yếu tố then chốt, cơ hội để Việt Nam phát triển nhanh và bền vững trong kỷ nguyên mới, đặc biệt là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp nhằm tạo ra một ngành nông nghiệp hiện đại, thân thiện môi trường của cả nước nói chung, khu vực phía Nam nói riêng.
Gần 20 tham luận trình bày tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học ghi nhận: Hiện cả nước có 34 khu nông nghiệp công nghệ cao (NNCNC) được quy hoạch tại 19 tỉnh, thành phố. Đặc biệt, 6 khu quy mô lớn (trên 400 ha) tại các tỉnh thành như TPHCM, Hà Nội, Thanh Hóa, Đắk Lắk, Cần Thơ… đang đóng vai trò hạt nhân lan tỏa công nghệ. Sản xuất NNCNC trở nên bắt buộc để tồn tại do nhiều yếu tố khách quan, chủ quan. Trong đó có diện tích đất canh tác bình quân đầu người đã thấp, nay lại càng thu hẹp do đô thị hóa, buộc phải tạo ra nhiều giá trị hơn trên cùng một diện tích đất.
Ngành nông nghiệp gần đây cũng chịu ảnh hưởng nặng nề khi thiên nhiên đang “nổi giận”, điển hình là tình trạng hạn mặn, lũ lụt ngày càng gay gắt, buộc sản xuất nông nghiệp phải có công nghệ để chống chịu.
Th.S Nguyễn Hoàng Minh Tâm, Phó Giám đốc Trung tâm Kinh tế hợp tác, Trường Chính sách công và phát triển nông thôn (Bộ NN-MT) nhấn mạnh, sản xuất nông nghiệp theo mô hình NNCNC là “mệnh lệnh sinh tồn” vì đất canh tác ngày càng thu hẹp do đô thị hoá, thiên tai diễn biến phức tạp và lực lượng lao động nông nghiệp đang thiếu chất lượng, già hóa… Đáng lo nhất khi lực lượng lao động nông nghiệp cả nước có đến 12,57 triệu người chưa qua đào tạo, chiếm gần 90%. Tiếp đó là tình trạng người trẻ bỏ quê ra phố khiến nông thôn thiếu lao động có kỹ năng và nếu không có máy móc, tự động hóa, việc sản xuất nông nghiệp trong tương lai sẽ gặp nhiều khó khăn.
Để giải bài toán trên, Th.S Tâm khuyến cáo, ngành nông nghiệp cần phải tạo ra giá trị cao hơn trên cùng diện tích đất, có công nghệ và giống cây trồng thích ứng với biến đổi khí hậu, cũng như áp dụng máy móc và tự động hóa để bù đắp cho lực lượng lao động. Có thể tham khảo mô hình sản xuất NNCNC của các nước có nền nông nghiệp phát triển hàng đầu thế giới như Israel, Hà Lan, Nhật Bản… “Dù điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt, sa mạc hóa, nhưng nhờ công nghệ tưới nhỏ giọt, tái chế 70% nguồn nước và công nghệ lai tạo giống, Israel đã trở thành cường quốc xuất khẩu nông sản với doanh thu hàng trăm tỷ USD/năm. Hoặc như Hà Lan - một quốc gia đất chật người đông nhưng đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu nông sản nhờ ứng dụng nông nghiệp chính xác, sử dụng dữ liệu vệ tinh và nhà kính thông minh để giảm 90% lượng nước tưới và gần như loại bỏ hóa chất”, Th.S Tâm dẫn chứng.
Theo Th.S Tâm, muốn NNCNC của Việt Nam đạt hiệu quả kinh tế cao, từng bước lọt vào top đầu thế giới cần phải giải được các khó khăn, vướng mắc đang “kìm hãm” NNCNC phát triển, bao gồm: Đơn giản hóa thủ tục công nhận doanh nghiệp NNCNC bằng cách sửa đổi Luật Công nghệ cao; hoàn thiện chính sách đất đai linh hoạt chuyển đổi mục đích sử dụng đất cho hạ tầng công nghệ cao và tăng cường bảo hiểm nông nghiệp để chia sẻ rủi ro với người sản xuất. Tiếp đó cần tạo cơ chế thông thoáng hơn cho tích tụ, tập trung ruộng đất, ban hành hướng dẫn định giá tài sản trên đất (nhà kính, hệ thống tưới...), coi công nghệ, máy móc là tài sản thế chấp hợp pháp. Đồng thời, cần phát triển tài chính xanh với các gói tín dụng ưu tiên cho dự án nông nghiệp giảm phát thải, điển hình là mô hình lúa chất lượng cao ở ĐBSCL.
“NNCNC không thể phát triển tự phát mà cần một nỗ lực toàn diện của “4 nhà” - Nhà nước (kiến tạo chính sách), Nhà khoa học (nghiên cứu, chuyển giao), Nhà doanh nghiệp (đầu tư, dẫn dắt thị trường) và Nhà nông (trực tiếp sản xuất), trong đó, doanh nghiệp giữ vai trò nòng cốt trong chuỗi giá trị”, Th.S Tâm khẳng định.
