Phát biểu tại phiên thảo luận song song 3 với chủ đề Chính quyền thông minh trong kỷ nguyên số, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Mạnh Cường nhấn mạnh, TPHCM mong muốn học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình tiên phong như Singapore, Hàn Quốc, Australia; đồng thời trân trọng sự đồng hành của các doanh nghiệp công nghệ trong và ngoài nước nhằm phát triển hạ tầng số, đảm bảo an toàn dữ liệu và nâng cao năng lực phân tích. Đồng chí kỳ vọng các ý kiến tại diễn đàn sẽ góp phần hoàn thiện mô hình chính quyền thông minh 2 cấp, tạo nền tảng phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt hơn.
Giám đốc Sở KH-CN TPHCM Lâm Đình Thắng cho biết thành phố xác định ba trụ cột gồm: ra quyết định dựa trên dữ liệu đúng - đủ - thời gian thực; cung cấp dịch vụ công mọi lúc, mọi nơi, lấy trải nghiệm người dân làm thước đo; mô hình quản trị liên thông, phối hợp chặt chẽ trong không gian đô thị mở rộng. Đồng chí kỳ vọng các ý kiến chuyên gia giúp TPHCM hoàn thiện mô hình chính quyền thông minh, nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp.
Trong khi đó, Giáo sư Vũ Minh Khương, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu - Đại học Quốc gia Singapore, chia sẻ đầy cảm xúc rằng ông tin TPHCM có thể trở thành “ngôi nhà” đáng tự hào không chỉ hôm nay mà cho cả tương lai, nếu xây dựng được một chính quyền thực sự thông minh.
Ông gợi ý 5 chữ T cho công dân thông minh: Tin tưởng vào chính quyền; trách nhiệm với cộng đồng; thông tuệ nhờ tri thức và công nghệ số; tương trợ/tổng lực – luôn nghĩ đến đồng bào, doanh nghiệp, chính quyền; tự hào là công dân TPHCM. Khi 5T này mạnh lên, chính quyền sẽ thực sự thông minh vì được nâng đỡ bởi một cộng đồng trưởng thành.
Từ kinh nghiệm Singapore, GS Vũ Minh Khương nhấn mạnh 5 bài học gồm: nắm bắt đúng xu thế thời đại; xây dựng sức mạnh cộng hưởng toàn hệ thống, không chia cắt bộ ngành; luôn có chiến lược kinh tế rõ ràng ở thời điểm bước ngoặt; kiên trì học hỏi và thu hút nhân tài; đẩy mạnh hợp tác công – tư với các tập đoàn toàn cầu. Ông đề xuất TPHCM các bước cụ thể: thống nhất và “chấm điểm” 7 yếu tố thượng nguồn về lòng tin, vì dân, dữ liệu, minh bạch, hệ sinh thái cộng đồng…; học tập mô hình Singapore theo hướng tổng lực chứ không chỉ mua công nghệ; thành lập ủy ban hợp tác đặc biệt TPHCM – Singapore để đồng kiến tạo lời giải cho phát triển mới.
Bàn về vai trò của doanh nghiệp trong xây dựng chính quyền thông minh, ông Warrick Cleine, Chủ tịch kiêm CEO KPMG Việt Nam và Campuchia, nhấn mạnh khu vực tư nhân phải trở thành một trụ cột trong kiến trúc phát triển quốc gia, phù hợp tinh thần Nghị quyết 68. Ông đề xuất Chính phủ và doanh nghiệp cần tăng cường đối thoại, xây dựng cơ chế hợp tác thực chất, coi doanh nghiệp là đối tác đồng kiến tạo chính sách. Đồng thời, cộng đồng CEO Việt Nam phải nuôi dưỡng tham vọng dài hạn, phát triển chiến lược theo tầm nhìn năm 2045 và tham gia các “moonshot” (dự án đột phá) quốc gia như cách Singapore hay Hoa Kỳ đã thành công khi kết hợp sức mạnh công – tư.
Ông Cleine cũng kêu gọi doanh nghiệp tăng tốc đổi mới sáng tạo, ứng dụng dữ liệu và AI, tái thiết mô hình kinh doanh để bắt kịp yêu cầu phát triển mới. Cuối cùng, ông nhấn mạnh nỗ lực hợp tác phải được duy trì bền bỉ nhiều thập niên, bởi chỉ khi khu vực tư nhân chủ động và gắn kết lâu dài, TPHCM và Việt Nam mới có thể đạt được những mục tiêu phát triển đột phá.
Chia sẻ kinh nghiệm từ Australia, ông Sam Conroy, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại Australia tại Việt Nam (AusCham), chia sẻ: Kinh nghiệm Australia xây dựng chính quyền thông minh dựa trên ba trụ cột gồm: dịch vụ lấy người dân làm trung tâm, quyết định dựa trên dữ liệu thời gian thực và hệ thống số liên thông giữa các ngành. Ông nhấn mạnh thành công đến từ mối quan hệ đối tác chặt chẽ giữa chính phủ và doanh nghiệp, cùng triển khai các cải cách số như chuẩn hóa hoá đơn điện tử, nâng cao kỹ năng số và bảo đảm tương tác giữa các hệ thống công – tư.
Từ kinh nghiệm Australia, ông đề xuất TPHCM bắt đầu bằng các bước đi nhỏ nhưng tạo niềm tin, số hóa các dịch vụ đơn giản trước khi mở rộng sang các lĩnh vực phức tạp; đồng thời xây dựng mô hình quản trị linh hoạt và duy trì đối thoại thường xuyên với doanh nghiệp, trường đại học và tổ chức xã hội. Ông khẳng định AusCham sẵn sàng làm cầu nối hợp tác, hỗ trợ Việt Nam trong giáo dục số, AI, năng lượng sạch và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.
Thảo luận thêm tại phiên về chính quyền số, bà Võ Thị Trung Trinh, Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM, cho biết thành phố đã ban hành Chiến lược quản trị dữ liệu từ đầu năm 2023, trong đó xác định ba nhóm dữ liệu trọng tâm gồm dữ liệu người dân, dữ liệu doanh nghiệp và dữ liệu quản lý đô thị. Đây là nền tảng để triển khai chuyển đổi số và phát triển đô thị thông minh. Tuy nhiên, quá trình thực thi đang gặp nhiều thách thức, nổi bật là sự thiếu liên thông giữa hệ thống Trung ương – địa phương và giữa các sở ngành, khiến dữ liệu bị phân mảnh, khó tích hợp. Việc chia sẻ dữ liệu dù đã có cơ chế nhưng vẫn còn hạn chế, chưa hình thành được bộ dữ liệu dùng chung phục vụ điều hành.
Bên cạnh đó, nguồn lực cho chuyển đổi số còn phân tán, làm chậm tiến độ xây dựng kho dữ liệu thống nhất. Bà nhấn mạnh TPHCM đang ưu tiên tháo gỡ các điểm nghẽn này để từng bước hoàn thiện nền tảng dữ liệu, phục vụ tốt hơn cho hoạt động của chính quyền, doanh nghiệp và người dân.
Giáo sư Yuan Feng, Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, Chủ tịch Hội đồng Viện Nghiên cứu Công nghệ ứng dụng phần mềm Quảng Châu, Trung Quốc cho rằng bài học then chốt để xây dựng chính quyền số và đô thị thông minh nằm ở ba điểm: quy hoạch tổng thể, nền tảng dữ liệu thống nhất và khả năng phối hợp liên ngành. Ông nhấn mạnh, các mô hình thành công đều dựa trên việc tích hợp hạ tầng số, dịch vụ công trực tuyến và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, trong đó dữ liệu là “động cơ” định hình mọi quyết sách. Ông cho rằng TPHCM có thể tận dụng kinh nghiệm này để tăng tốc xây dựng đô thị thông minh phù hợp với đặc thù của mình.
Bà Julian Le, Quản lý cấp cao Cyber Security Center of Excellence (Canada) cho rằng với các đô thị lớn như TPHCM, quản trị dữ liệu phải đi đôi với bảo mật. Bài học từ Canada cho thấy hiệu quả nhất là xây dựng trung tâm chỉ huy an ninh mạng tập trung, vận hành 24/7 để giám sát, chia sẻ tình báo, điều phối ứng cứu và ban hành chính sách thống nhất cho toàn bộ hệ thống công. Song song đó, chính quyền cần đầu tư bài bản cho con người – từ đào tạo năng lực, nuôi dưỡng đội ngũ chuyên gia đến tăng cường phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và học thuật.
Theo bà, công nghệ chỉ là một phần, mô hình vận hành, quy trình và năng lực con người mới quyết định khả năng bảo vệ dữ liệu và giảm thiểu rủi ro an ninh mạng cho đô thị thông minh.
Ông Đặng Văn Tú, Phó Chủ tịch kiêm Giám đốc công nghệ Tập đoàn CMC, cho biết khu vực tư nhân vẫn gặp nhiều vướng mắc trong cơ chế nghiệm thu – thanh toán – hỗ trợ vận hành, khiến các dự án chuyển đổi số thiếu động lực triển khai. Thách thức lớn nhất hiện nay là sự thiếu thống nhất dữ liệu giữa các bộ, ngành và địa phương, mỗi nơi xây hệ thống theo một cách khác nhau nên khó đạt được mục tiêu “dữ liệu đúng – đủ – sạch – sống”. Dù cơ chế và mô hình sandbox đã có, nhưng theo ông, điều quan trọng là phải vận hành đồng bộ, nhất quán và hiệu quả hơn, để doanh nghiệp có thể thật sự đồng hành với Nhà nước trong xây dựng Chính phủ số và đô thị thông minh.
GS Vũ Minh Khương nhấn mạnh rằng với một đô thị mở rộng như TPHCM, trọng tâm của mô hình chính quyền hai cấp phải là đưa hiệu quả phục vụ đến tận người dân. Từ kinh nghiệm Singapore, ông cho rằng cấp phường/xã cần trở thành tuyến phục vụ trực tiếp, còn cấp trên tinh gọn và kiến tạo. Thành phố phải đồng thời bảo đảm 3 cặp giá trị: tăng trưởng đi cùng nâng cấp chất lượng quản trị; chuyển từ quản lý sang quản trị; đạt hiệu quả lẫn hiệu lực để củng cố niềm tin xã hội.
Giải pháp đề xuất là triển khai mô hình “civic sprint” – một nền tảng để người dân phản ánh mọi vấn đề đô thị qua điện thoại và chính quyền công khai tốc độ xử lý theo từng khung giờ. Cơ chế “thi đua thời gian” này sẽ thúc đẩy cải cách ở cấp cơ sở, tăng tính minh bạch và nâng chất lượng phục vụ. Nếu làm quyết liệt, tin TPHCM có thể tạo ra bước bật mạnh mẽ trong quản trị đô thị thông minh.
