Giữa hàng rào thuế siết chặt: Hàng Việt tìm lối đi đa chiều

Thuế quan và thách thức chồng lớp

Theo bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương, việc Mỹ siết thuế quan với hàng nhập khẩu đã tạo ra hiệu ứng lan tỏa khiến hoạt động thương mại trở nên bất định hơn. Việc thay đổi từ thị trường Mỹ đã đủ xáo trộn kế hoạch sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp Việt Nam, vốn đang phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu.

Cùng chia sẻ về vấn đề này, ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Mỹ, phân tích, dệt may, gỗ, thép và thực phẩm là những lĩnh vực chịu ảnh hưởng rõ rệt nhất. Nếu doanh nghiệp chỉ bám vào lợi thế chi phí thấp, nguy cơ mất thị phần là rất lớn. Nếu coi đây là cơ hội để nâng chuẩn về chất lượng, lao động và môi trường, hàng Việt Nam hoàn toàn có thể tiến sâu hơn vào phân khúc cao cấp của thị trường Mỹ.

Xu hướng bảo hộ cũng đang quay trở lại tại nhiều nền kinh tế lớn, kéo theo hàng loạt rào cản phi thuế quan. Căng thẳng địa chính trị và xung đột tại nhiều khu vực khiến dòng chảy nguyên liệu toàn cầu gián đoạn, làm chi phí logistics leo thang và thời gian vận chuyển kéo dài.

Các thị trường chủ lực như Mỹ, EU ngày càng gắn thương mại với tiêu chuẩn xanh, từ cơ chế CBAM (Cơ chế áp thế carbon lên hàng hóa nhập khẩu vào EU) đến yêu cầu phát thải ròng bằng 0. Tất cả những yếu tố này đang chồng lớp lên nhau, khiến bức tranh thương mại toàn cầu khó đoán định hơn bao giờ hết.

Doanh nghiệp “xoay trục”, chính quyền đồng hành

Trước áp lực thuế quan và những thách thức mới, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã và đang chủ động xoay trục. Ông Nguyễn Xuân Linh, Giám đốc Vận hành Tập đoàn B’Lao-Scavi, cho biết, doanh nghiệp của ông đã đầu tư xây dựng chuỗi cung ứng khép kín, từ nguyên liệu đến sản xuất, nhằm giảm phụ thuộc vào nhập khẩu và đồng thời đáp ứng những chuẩn mực về sản xuất xanh. Chỉ khi tự chủ nguồn lực, doanh nghiệp mới có thể vững vàng trước những biến động từ bên ngoài.

Đại diện Tập đoàn H&M, bà Sarah Negro, cũng chia sẻ, chuỗi cung ứng toàn cầu đang chuyển sang mô hình tuần hoàn và phát thải ròng bằng 0. Nếu nhanh chóng nắm bắt xu hướng này, Việt Nam không những giữ vai trò gia công mà còn có thể trở thành trung tâm sản xuất bền vững ở châu Á.

Theo ông Nguyễn Trung Dũng, CEO DH Foods, con đường mà công ty theo đuổi là phát triển sản phẩm gia vị mang bản sắc văn hóa Việt, đi kèm cam kết không phụ gia, không chất bảo quản và không tạp chất. Chính sự khác biệt này vừa giúp vượt qua rào cản kỹ thuật, vừa tạo lợi thế cạnh tranh ở thị trường quốc tế.
Từ góc nhìn châu Âu, ông Victor Dulait, Giám đốc điều hành BeLuxCham, đánh giá Việt Nam vẫn là điểm đến hấp dẫn nhờ tăng trưởng ổn định, nhưng để được lựa chọn lâu dài trong chuỗi cung ứng, phải đảm bảo minh bạch và tuân thủ nghiêm ngặt các chuẩn mực ESG (khung đánh giá nhằm đo lường tính bền vững và trách nhiệm với môi trường và xã hội của doanh nghiệp).

Cùng với nỗ lực từ doanh nghiệp, các cơ quan chức năng cũng đang đẩy mạnh hỗ trợ. Bà Phan Thị Thắng, Thứ trưởng Bộ Công thương, cho biết, bộ đã thiết lập cơ chế cảnh báo sớm về các biện pháp phòng vệ thương mại. Đồng thời phối hợp với hiệp hội ngành hàng để hướng dẫn doanh nghiệp hoàn thiện hồ sơ xuất xứ, nâng cao chất lượng sản phẩm và tận dụng tối đa ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do. Chiến lược phát triển logistics quốc gia cũng đang được thúc đẩy nhằm hạ chi phí vận tải - một trong những nút thắt lớn nhất hiện nay.

Tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu

Ở góc độ khác, việc liên kết với các tập đoàn phân phối lớn giúp doanh nghiệp Việt xuất khẩu gián tiếp ra thị trường toàn cầu. Thông qua mạng lưới sẵn có và tiêu chuẩn khắt khe của hệ thống phân phối, doanh nghiệp vừa có cơ hội hiện diện quốc tế, vừa được “ép” nâng chuẩn về chất lượng, bao bì, truy xuất nguồn gốc, từ đó tiến gần hơn với các chuẩn mực toàn cầu.

“Tại Việt Nam, Central Retail đã trưng bày sản phẩm từ 14 doanh nghiệp nội, chia theo 4 nhóm ngành (cà phê, socola, sản phẩm sức khỏe, bao bì xanh); giới thiệu nhãn hàng riêng GO! và Viet Gems với đặc sản OCOP đạt chuẩn xuất khẩu. Đây là minh chứng rõ ràng cho giải pháp “bắt tay” tập đoàn phân phối tận dụng thương hiệu, logistics và mạng lưới quốc tế để đưa hàng Việt vào chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Paul Lê, Phó Chủ tịch Central Retail Việt Nam, nhấn mạnh.

Nhìn chung, đây là thời điểm để doanh nghiệp Việt tái cấu trúc sản xuất, đầu tư công nghệ xanh, chủ động nguyên liệu và nâng cao minh bạch. Khi đó, hàng Việt Nam không những vượt qua khó khăn trước mắt mà còn có cơ hội nâng tầm, khẳng định vị thế mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu bền vững.