Vẫn tiềm ẩn “điểm mù” kiểm soát
Bày tỏ đồng tình với việc sửa đổi Luật Phòng, chống tham nhũng lần này, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, xây dựng một nền công vụ liêm chính và hiện đại, song ĐB Nguyễn Tâm Hùng (TPHCM) nhận định, để đạt được mục tiêu chuẩn hóa hệ thống báo cáo, kiến tạo “hệ thống cảnh báo sớm tham nhũng”, dự thảo cần bổ sung nguyên tắc: “báo cáo phòng chống tham nhũng phải được chuẩn hóa theo một chuẩn dữ liệu mở, thống nhất toàn quốc; toàn bộ dữ liệu từ các bộ, ngành, địa phương phải được kết nối về cơ sở dữ liệu quốc gia về phòng chống tham nhũng (PCTN) theo thời gian thực”. Theo ĐB, đây là nền tảng để hình thành hệ thống cảnh báo sớm, giúp phát hiện những bất thường trong đầu tư công, đất đai, đấu thầu, tuyển dụng.
Đáng lưu ý, theo ĐB Nguyễn Tâm Hùng, hiện dự thảo phân quyền kiểm soát tài sản cho nhiều cơ quan tùy theo cấp quản lý, cách thiết kế này vẫn “tiềm ẩn điểm mù kiểm soát”, nhất là đối với những người luân chuyển chức vụ qua nhiều cơ quan. ĐB đề nghị cân nhắc bổ sung nguyên tắc chiến lược: mỗi cá nhân chỉ thuộc trách nhiệm kiểm soát của một đầu mối duy nhất, đầu mối đó có nghĩa vụ tổng hợp, lưu trữ và theo dõi xuyên suốt quá trình công tác. Nguyên tắc này giúp loại bỏ tình trạng nhiều cơ quan cùng kiểm soát nhưng không ai chịu trách nhiệm cuối cùng, làm giảm hiệu quả giám sát.
Về kê khai biến động tài sản, ĐB Nguyễn Tâm Hùng cho rằng, ngưỡng biến động thu nhập trong năm phải kê khai được điều chỉnh lên từ 1 tỷ đồng trở lên là phù hợp bối cảnh kinh tế, nhưng nếu chỉ quy định theo ngưỡng tuyệt đối, sẽ xuất hiện tình trạng chia nhỏ giao dịch, chuyển dịch tách lẻ, dẫn đến cơ quan kiểm soát khó phát hiện.
“Tôi đề nghị luật hóa nguyên tắc: mọi biến động tài sản bất thường, không phù hợp thu nhập, dù dưới 1 tỷ đồng, đều phải giải trình. Đây là cơ chế quan trọng để ngăn chặn các “kỹ thuật né kê khai” vốn rất phổ biến thời gian qua”, ĐB Nguyễn Tâm Hùng nêu rõ.
Cũng liên quan đến ngưỡng biến động tài sản phải kê khai, ĐB Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp), ĐB Nguyễn Văn Huy (Hưng Yên)… cho rằng không nên quy định “cứng” giá trị tuyệt đối trong luật, mà nên để Chính phủ quy định cụ thể để phù hợp với tình hình thực tế và tránh phải thường xuyên sửa luật.
Làm rõ thẩm quyền, quyền hạn trong quy trình xác minh tài sản
Về xác minh tài sản - một vấn đề được nhiều ĐB quan tâm cho ý kiến, ĐB Nguyễn Văn Huy (Hưng Yên) đề nghị quy định rõ về các biện pháp xác minh (kiểm tra hồ sơ, kiểm tra thực địa, hay đối chiếu với tài khoản ngân hàng, dữ liệu thuế); đồng thời làm rõ thẩm quyền và quyền hạn của từng chủ thể trong quy trình, chẳng hạn như tổ xác minh có được tiếp cận dữ liệu ngân hàng, thuế, đất đai của người được xác minh hay không… Tương tự là quyền của người được xác minh. Theo ĐB Nguyễn Văn Huy, người được xác minh phải có quyền cung cấp chứng cứ để phản bác yêu cầu, ghi nhận ý kiến bảo vệ bí mật đời tư, thông tin tài chính.
Đại diện cơ quan trình dự thảo luật, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong ghi nhận, đa số các ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội tán thành việc quy định các cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập như dự thảo luật, bao gồm cả cơ quan kiểm tra của Đảng.
Khẳng định sẽ không có sự chồng chéo, Tổng Thanh tra Chính phủ cho biết, dự thảo luật quy định rõ một đối tượng chỉ có một cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập. Về giá trị tài sản, mức thu nhập phải kê khai và kê khai bổ sung, ông Đoàn Hồng Phong giải thích thêm: mức biến động 1 tỷ đồng phải kê khai là biến động trong năm chứ không kế thừa số dư của năm trước chuyển sang năm sau.
Đối với các ý kiến liên quan đến trình tự xác minh tài sản thu nhập theo Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, người đứng đầu cơ quan chủ trì soạn thảo cho biết sẽ tiếp thu và nghiên cứu chỉnh lý phù hợp.
