Bảo tồn di sản và gìn giữ môi trường
Theo Kế hoạch thực hiện Điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chung xây dựng Côn Đảo đến năm 2045, trong giai đoạn 2025 – 2030 vừa được UBND TPHCM phê duyệt, Côn Đảo sẽ triển khai 73 dự án hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội và thu hút đầu tư; trong giai đoạn sau năm 2030 có 3 dự án.
Các dự án hạ tầng trọng điểm bao gồm mở rộng cảng hàng không Côn Đảo; nâng cấp cảng Bến Đầm; xây dựng bến tàu khách; đường dây điện 110kV ngầm Vĩnh Châu - Côn Đảo; hệ thống xử lý nước thải, hồ chứa nước và nhà máy nước sinh hoạt mới. Ngoài ra, các tuyến đường Cỏ Ống - Bến Đầm, đường Tây Bắc Côn Đảo, khu trung tâm Côn Đảo và các tuyến đường nội thị sẽ được cải tạo, mở rộng đồng bộ.
Đặc biệt, kế hoạch cũng xác định đầu tư các dự án hạ tầng xã hội có ý nghĩa lớn như tu bổ, tôn tạo di tích Nghĩa trang Hàng Keo; Chỉnh lý trưng bày kết hợp mở rộng Bảo tàng Côn Đảo; Quảng trường Vinh Quang, cùng hệ thống nhà ở xã hội, khu tái định cư, trường học và trung tâm hành chính đặc khu.
Song song với đầu tư công, TPHCM định hướng thu hút 21 dự án khác (PPP và thu hút đầu tư) với trọng tâm là các tổ hợp du lịch, khu đô thị - nhà ở, sân golf tại Cỏ Ống; Bến tàu khách Côn Đảo; Bến du thuyền, đô thị du lịch tại khu Bến Đầm. Trong đó, có 2 khu vực lấn biển là Khu vực lấn biển tại phía Đông Nam Suối Ớt, Cỏ Ống và Khu vực lấn biển tại trung tâm Côn Đảo.
Theo lãnh đạo đặc khu Côn Đảo, phát triển Côn Đảo là một nhiệm vụ lớn, vừa cấp bách vừa lâu dài, đòi hỏi tầm nhìn chiến lược, các bước đi thận trọng và trên hết là sự đồng thuận của toàn xã hội. Tất cả các dự án này thực hiện phải dựa được trên những cam kết cao nhất đó là: Bảo tồn là mệnh lệnh, môi trường là ưu tiên hàng đầu.
Cụ thể, về môi trường, quy hoạch Côn Đảo đặt ra những yêu cầu nghiêm ngặt về bảo vệ môi trường, tôn trọng và giữ gìn hệ sinh thái Vườn quốc gia Côn Đảo - một trong những khu Ramsar hiếm hoi của thế giới, vừa được Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) công nhận vào Danh lục Xanh các Khu bảo tồn và được quản lý hiệu quả. Từ đó, các chuyên gia đã tính toán rất kỹ về “sức tải” của môi trường tự nhiên để bảo đảm các hoạt động phát triển không vượt ngưỡng chịu đựng. Các giải pháp kinh tế tuần hoàn, xử lý rác thải, nước thải, hạn chế rác thải nhựa, phát triển năng lượng sạch và giao thông xanh đang được ưu tiên hàng đầu.
Về di sản, khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Nhà tù Côn Đảo và các di tích thành phần là “địa chỉ đỏ”, là hồn cốt thiêng liêng của dân tộc. Mọi hoạt động xây dựng, phát triển đều phải tuân thủ nghiêm ngặt Luật Di sản văn hóa, bảo đảm giữ gìn tối đa không gian lịch sử, cảnh quan gốc của di tích. Không có và không bao giờ có chuyện xâm hại đến các di tích lịch sử - văn hóa vì lợi ích kinh tế.
Đột phá trong tư duy và quy hoạch
Bà Dương Thảo Hiền, Phó Giám đốc Sở Quy hoạch TPHCM cho biết, việc điều chỉnh quy hoạch Côn Đảo được xây dựng dựa trên tầm nhìn chiến lược, bài bản. Mọi định hướng phát triển cho Côn Đảo đều nằm trong một tổng thể chiến lược đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, khoa học và thấu đáo, thể hiện rõ trong “Quy hoạch chung xây dựng Côn Đảo đến năm 2045”, được ban hành theo Quyết định số 566/QĐ-TTg, ngày 26-6-2024 của Thủ tướng Chính phủ.
Một góc Côn Đảo với màu xanh của rừng và biển. Ảnh: QUANG VŨ
Côn Đảo hạn chế đầu tư xây dựng những dự án riêng lẻ, tự phát mà thu hút, đầu tư các dự án có trọng tâm, chiến lược, đồng bộ, mang tầm nhìn dài hạn, với mục tiêu cao nhất là xây dựng Côn Đảo trở thành khu du lịch sinh thái biển, đảo và văn hóa - lịch sử - tâm linh tầm cỡ quốc tế, chứ không phải là một trung tâm du lịch đại trà, bê tông hóa. Mục tiêu xuyên suốt là tìm ra con đường phát triển hài hòa, nơi các giá trị cốt lõi của Côn Đảo không những được bảo vệ nguyên vẹn mà còn được phát huy giá trị vốn có.
Theo Kiến trúc sư Nguyễn Đức Lập, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Bà Rịa - Vũng Tàu (trước đây), trong quy hoạch Côn Đảo, phát triển và bảo tồn không đối lập, mà cộng sinh và hỗ trợ lẫn nhau.
Nếu Côn Đảo phát triển bền vững, thu hút được các nhà đầu tư có tâm, có tầm và các dòng khách du lịch chất lượng cao, có ý thức, sẽ tạo ra nguồn lực tài chính dồi dào. Chính điều này sẽ góp phần tái đầu tư cho công tác trùng tu, tôn tạo di tích một cách bài bản, khoa học, chống lại sự xuống cấp của thời gian; Đầu tư vào các công nghệ xử lý môi trường hiện đại, giải quyết các vấn đề thách thức như rác thải, nước ngọt mà Côn Đảo đang đối mặt và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho chính người dân Côn Đảo, để họ trở thành những chủ thể tích cực, những “người giữ đảo” với niềm tự hào và sinh kế ổn định.
Trong quá trình xây dựng quy hoạch, định hướng phát triển, Côn Đảo đã và đang nghiên cứu nhiều mô hình phát triển du lịch đảo trên thế giới. Bằng cách học hỏi kinh nghiệm, tinh hoa của Maldives và kiên quyết tránh “vết xe đổ” của Boracay, Côn Đảo đang trên hành trình trở thành một hình mẫu về phát triển du lịch bền vững cấp quốc gia và quốc tế - một “hòn ngọc” không chỉ đẹp về cảnh quan mà còn tỏa sáng bởi chiều sâu văn hóa, lịch sử và một mô hình phát triển nhân văn, hài hòa với tự nhiên.
Tương lai của Côn Đảo không phải là những khối bê tông vô hồn, mà là một "hòn ngọc" được mài giũa sáng hơn, nơi giá trị tâm linh, lịch sử hòa quyện với vẻ đẹp hoang sơ của tự nhiên và sức sống của một đô thị du lịch xanh, thông minh, hiện đại.
